گنجینه موزه آب سعدآباد (وابسته به موسسه گنجینه ملی آب ایران)، در سومین روز از هفته دولت، مقارن با یکصدمین سالگرد تولد امام خمینی افتتاح شد. در این مجموعه فرهنگی، فنون به‌کاررفته مرتبط با آب ازجمله استحصال، انتقال، توزیع و بهره‌برداری را گردآوری کرده‌اند. هدف از تاسیس موزه آب نمایش تاریخ آب و آبیاری و مهم‌تر از آن اهمیت آب است. همچنین تحولی که از گذشته تا امروز برای این مایه حیاتی به وجود آمده، برای علاقه‌مندان به این موضوع به نمایش گذاشته شده است. برای آشنایی بیشتر با این موزه با متن من در نابرو همراه باشید تا کمی بیشتر با دیدنی‌های تهران آشنا شویم.
وسعت و کاربری گنجینه موزه آب سعدآباد
موزه آب سعدآباد حدودا 2620 مترمربع مساحت دارد و از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول مربوط به ساختمان اصلی است، بخش دوم ساختمان جنبی و بخش آخر فضای باز با حدودا 2400 مترمربع مساحت است. ساختمان قاجاری موزه آب، که شامل دو بنا در مجاورت یکدیگر است، در ابتدا دفتر مخصوص محمدرضا پهلوی بوده که برای پذیرایی از مقامات درباری و مراجعان شاه استفاده می‌شده است.
این ساختمان پس از تخلیه، محل سکونت تیمسار کسراییان (فرمانده گارد حفاظتی سعدآباد) شد. ساختمان شمالی محل اقامت و ساختمان جنوبی دفتر کار ایشان بوده است. این مجموعه در جنوب شرقی کاخ سبز قرار دارد.
بخش‌های مختلف موزه آب
موزه شامل دو بخش است:
- بخش سرپوشیده (گالری)، با زیربنایی بالغ بر 350 متر مربع که به ارایه ابزار و ادوات سنتی مهندسی آب، لوازم توزیع و تقسیم آب، ظروف سفالی، فلزی و شیشه‌ای مرتبط با آب، عکس‌ها و تابلوهای نقاشی از ابنیه و فرهنگ سنتی آب و مدل‌ها و ماکت‌های سازه‌های سنتی می‌پردازد. همچنین اتاقی برای نمایش فیلم در بخش اداری در نظر گرفته شده است؛
- محوطه باز اطراف موزه با 2240 متر مربع مساحت برای نمایش نمونه‌هایی از سازه‌های آبی شامل پل‌بند باستانی امیر، سد مدرن کارون سه، آب‌انبار نصرآباد یزد، گاوچاه و نماد آبی الهام‌گرفته‌شده از معماری ایرانی در مقیاسی کوچک‌تر در نظر گرفته شده است.
گاوچاه
مدل گاوچاه که در محوطه بیرونی موزه قرار دارد، چاهی است که آب را به‌وسیله گاو و چرخ و طناب از آن بالا می‌کشند. چرخی که روی دو پایه بلند چوبی یا گلی در بالای چاه نصب شده است، به‌وسیله طناب و یوغ به گردن گاو یا حیوانات دیگری مثل اسب و الاغ و حتی شتر بسته می‌شود. حیوان در مسیر مشخصی به‌نام گاورون (گاوران) که طول آن برابر با عمق چاه است، حرکت رفت‌وبرگشتی دارد.
در مسیر رفت، دلو پر از آب را از چاه بالا می‌کشد، در حوضچه کوچکی که دارای یک مجرای خروجی است تخلیه می‌کند و بعد آب را وارد شبکه آبیاری مزارع می‌کنند. در راه برگشت، دلو مجددا به ته چاه باز می‌گردد و به این وسیله یک جریان مداوم آب برقرار می‌شود. هر دلو بین 30 تا 40 لیتر ظرفیت دارد. در گاوچاه‌های بزرگ گاه از دو دلو و نیروی دو گاو یا بیشتر نیز استفاده می‌شده است.
گالری‌های موزه آب
این موزه چهار گالری دارد. اشیا نمایشی در گالری اول به سه دسته تقسیم می‌شوند: 1. اسناد و مدارک مربوط‌به آب (شامل دفترچه میراب، وقف‌نامه‌ها، طومارها، حق‌آبه‌ها و…)؛ 2. ابزار و ادوات مربوط به آب (ساعت آبی، لوازم حفر چاه و قنات)؛ 3. تندیس‌های گوناگون از دانشمندان مرتبط با آب (ازجمله حاسب کرجی و جنیدی).
گالری دوم به چندین موضوع می‌پردازد: 1. معرفی و نمایش نحوه تقسیم آب و سیستم‌های آب و آبیاری در تهران قدیم و جدید از طریق ساخت ماکت و نمایش گاری؛ 2. آب شاهی و میراب‌ها در گذشته و انتقال و توزیع آب شهری در تهران در عصر حاضر؛ 3. ماکت‌ها و مدل‌های مختلف از سازه‌های قدیمی و جدید؛ 4. عکس و تابلوهای نفیس مختلف مربوط به آب؛ 5. تابلوی برجسته بزرگ مربوط به تاریخ سازه تاریخی آب شهر شوشتر.
چه چیزهای دیگری در موزه آب خواهید دید؟
از دیگر آثار موجود در این موزه می‌توان به تصویر وقف‌نامه آب، آفتابه لگن فلزی، مشربه و قوری فلزی، طومار شیخ بهایی، پیه‌سوز فلزی، گلاب‌پاش، تنگ سنگی، جام مخصوص نوشیدن از مارلیک، ظروف سفالی از تپه سیلک کاشان و تعدادی ظروف دیگر از مکان‌هایی مانند گیلان، اسماعیل‌آباد، لرستان و… اشاره کرد.
همچنین دو تابلو برای معرفی سیستم آبیاری شوشتر و تهران نیز وجود دارد؛ تابلوهایی که متعلق به تهران است و این شهر را از سال 1220 تا 2000 میلادی نشان می‌دهد. تابلوی متعلق به شوشتر نیز دارای شش تصویر است. گالری سه و چهار شامل تابلوهای سازه‌های آبی (یخچال، آب‌انبار، سد و…) و همچنین ظروف مرتبط با آب است.
مرمت و بازسازی این موزه باارزش
بناهای اختصاص‌یافته به موزه آب باتوجه‌به قدمت زیاد و عدم کاربری طولانی‌شان، بر اساس اصول بنیادین و جهانی علم مرمت و با حفظ ارزش‌های تاریخی و ساختار اصلی آن‌ها، تحت‌نظارت موسسه گنجینه ملی آب ایران استحکام‌بخشی و به‌روزرسانی شده‌اند.
بازدید از این موزه
بهای بلیت: 2000 تومان
ساعت بازدید از مجموعه: در نیمه اول سال، همه‌روزه از 9 تا 18:45 (فروش بلیت تا 17) و نیمه دوم سال، همه‌روزه از 9 تا 17 (فروش بلیت تا 16).
