شهر ما تهران، به برج‌های بلند، خانه‌های لوکس استخردار و پایتخت اعیان‌نشین‌ها معروف است. نسل جدید ساکنین تهران معمولا خواهان گشت‌وگذار در پاساژهای تازه تاسیس شده، خیابان‌های پهن و پر زرق‌وبرق و دیدار با طبیعت هستند. این بار شما را به ترک تماشای تازه‌ها دعوت می‌کنم و می‌گویم کوچه‌های باریک، صفای سالمندان خواهان زندگی ساده و اولین بافت شهری تشکیل شده در تهران را به تماشا بنشینید. محله سیروس یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران برای خیابان‌گردهاست. محله سیروس به آن دلیل که در یکی از نقاط جنوب تهران قرار گرفته، نسبت به مناطق شمالی آب‌وهوای گرم‌تری دارد. پیاده‌روی را با من از ابتدای بازار بزرگ از جاهای دیدنی تهران، شروع کنید تا به این محله غیر اعیانی‌نشین سری بزنیم.
معماری محله سیروس
محله سیروس و عودلاجان از جمله مناطقی است که بافت قدیمی و فرسوده خود را طی سالیان دراز حفظ کرده است. به این معنی که ترمیم و مرمت بنا‌های کهنه که دیوار‌های آجری و سقف‌های ترک خورده و فروریخته دارند، هنوز صورت نگرفته است. مقایسه این بافت فرسوده و تاریخی با مناطق دیگر تهران؛ این امکان را به شما می‌دهد تا با نوع زندگی مردمان این ناحیه بیشتر آشنا شوید؛ اما طبق تصمیمات وزارت راه و شهرسازی، پروژه بازآفرینی محله سیروس در حال پیشروی است و ارزش‌های معماری این محله در حال احیا هستند.
قدمت و تاریخچه
جالب است بدانیم «چال میدان» نام سابق محله سیروس کنونی است و قدمت تاریخی آن به دوره صفویه برمی‌گردد. این منطقه دوره پرزرق‌و‌برق خودش را در زمان حکومت قاجار تجربه کرده است. آن زمان که تهران مجموعا پنج محله اصلی یعنی بازار، عودلاجان، ارگ و سنگلج را شامل می‌شد، چال میدان از اهمیت و جمعیت بیشتر و نیز خانه‌های متنوع‌تری برخوردار بود.
این محله قبل از احداث خیابان‌های اصلی مرکز شهر، در هم‌جواری بازار نایب السلطنه و میدان امین الدوله بود. براساس آمارهای به دست آمده دوره قاجار، چال میدان و محله سیروس منطقه سکونت سربازها، طوپچی‌ها، غلامان و نوکران محسوب می‌شد.
اطلاعات کلی محله
محله سیروس در ناحیه سه منطقه ۱۲ شهر تهران واقع شده و یکی از اجزای اصلی شکل‌دهنده هسته مرکزی تهران قدیم است. شهرت این محله بیش از هرچیز به‌دلیل وجود عناصری همچون باروی طهماسبی و دروازه دولاب و… است.
جمعیت قابل توجهی از جامعه کلیمیان تهران نیز در این محله ساکن هستند که به آن هویتی جداگانه بخشیده است.
داستان تاریخی این نام گذاری
گفته می‌شود چهارراه سیروس در قدیم سه‌راهی بود و سطحی ناهموار پر از چاله و زمین‌های خاکی و سنگلاخی داشت. به همین دلیل در روزهای بارانی برای اهالی و ساکنین، گل‌آلود و صعب العبور می‌شد. اغلب نیز هنگام تاریکی هوا کوچه و خیابان‌ها مملو از سگ‌های ولگرد بودند.
روزی رضا خان با درشکه از این خیابان رد می‌شد که ناگهان پای اسبشان در خندقی فرو رفت و پای اسب شکست. رضا خان به شهردار وقت دستور داد در عرض سی روز کل خیابان هموار و آسفالت شود و این کار در همین بازه انجام گرفت. درنتیجه این سه راه، سه راه «سی روز» نام گرفت که طی گذر زمان به سه راه «سیروس» تغییر نام داد.
داستان جالب و غم‌‌انگیز سینما تمدن
رضا پهلوی در جلسه نمایش فیلم «شرکت نفت ایران و انگلیس» از سرتیپ درگاهی، رئیس شهربانی درباره تعداد و محل سالن‌های سینما تهران پرسید و ایشان پاسخ داد: ۱۵ سالن در شمال شهر فعال هستند. رضاشاه درباره سینماهای جنوب شهر هم پرسید و درگاهی پاسخ داد در آن نواحی هنوز سینمایی احداث نشده است. در همین پرسش و پاسخ دستور احداث سینمایی در خیابان اسمال بزاز (مولوی) به نام «سینما تمدن» صادر شد.
نکته‌ی جالب این جاست که در سراسر خیابان مولوی (از ری تا گمرک) فقط سینما تمدن تاسیس شده بود که بعدها سینما آرش نیز در ضلع شمال‌غربی چهارراه مولوی بنا شد. سینما تمدن یکی از اولین سینماهای روباز و تابستانی ایران بود که فیلم‌های خود را در محوطه شمالی در هوای آزاد پخش می‌کرد!
بعد از ۷۳ سال، درحالی‌که قرار بود سازمان میراث فرهنگی آن را به ثبت برساند، سینما تمدن در سال ۱۳۸۳ به علت خطر فروریزی تخریب شد! سینمایی که آب معدنی‌اش را «اصغر بیچاره» می‌فروخت، حین پخش فیلم سیراب شیردان سرو می‌شد و طبقه پایین آن کباب دولی می‌فروختند.
چالش‌های محله سیروس تهران
با نگاهی به آنچه بر محله سیروس گذشته، می‌توان معضلات متعدد محله را شمارش نمود. محله درحال‌حاضر در چرخه خروج جمعیت، نابسامانی کالبدی، تخریب و ناامنی قرار گرفته و ساکنین نسبت به کیفیت زندگی در محل، از نبود خدمات موردنیاز، گلایه کرده‌اند.
محدوده جغرافیایی
محله سیروس از شمال به خیابان پانزده خرداد، از جنوب به خیابان مولوی، از شرق به ری و از سمت غرب به خیابان مصطفی خمینی منتهی می‌شود.
دسترسی به محله سیروس
به این خاطر که محله بازار در محدوده طرح ترافیک قرار گرفته، پیشنهاد می‌کنم با مترو، ساده ترین راه را برای رسیدن به آن انتخاب کنید.
از طریق دو ایستگاه متروی پانزده خرداد و بهارستان با بیست دقیقه پیاده‌روی به راحتی می‌توانید به این محله برسید!
تفریح و پرسه در کوچه‌های سیروس و سخن آخر!
کوچه‌های باریک با جوب‌های هفتی شکل و تنگ، مرد‌هایی که با چرخ دستی امرار معاش می‌کنند، نگاه‌های ساده بانوان به کودکانشان، مغازه‌های کوچکی که تنها الزامات اصلی و کوچک را فراهم می‌کنند، از جاذبه‌های این محله‌اند. بنابراین باید گفت هنگام گشت‌وگذار در این محله دنبال خرید و پیدا کردن رستوران‌های آنچنانی نباشید؛ کتونی هایتان را بپوشید و مردم را دیدار کنید!
بسیار مفید بود .
سپاسگذارم
مفید بود.سپاسگزارم.سوالی داشتم: میدان کاه فروشان قدیم خیابان سیزوس کجاست؟؟