مسجد صاحب الامر یکی از بخش‌های مجموعه تاریخی صاحب الامر تبریز است که کاملا مغفول مانده است. بازدید از این بنای باشکوه تاریخی و بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان در تبریز، خاطرات دوران رونق تجارت و عظمت ایران در گذشته‌های دور را تداعی می‌کند. در نابرو همراهمان باشید تا با این مسجد از جاذبه های دیدنی تبریز بیشتر آشنا شویم.
معرفی مسجد
مسجد صاحب الامر یکی از مساجد قدیمی و کهن شهر تبریز است که مرکز شهر و در میدان صاحب‌آباد قدیم تبریز، انتهای خیابان دارئی واقع شده است. این مسجد کنار مهران رود قرار گرفته است. امروزه موزه قرآن و کتابت در مسجد صاحب الامر دایر هستند.
پیشینه مسجد صاحب الامر
این بنا به‌دستور شاه طهماسب یکم بنا شد و متعلق به وی بود؛ بعدها با حمله سپاهیان عثمانی به ایران، مسجد صاحب الامر کاملا ویران شد. پس از عقب‌نشینی عثمانی‌ها، مسجد به‌دستور «میرزا محمدابراهیم» وزیر آذربایجان در زمان شاه سلطان حسین، بازسازی شد. همچنین در اسناد تاریخی بیان شده که در این مسجد گاوی پناهنده و باعث علاقه بیشتر عوام‌الناس به این مسجد شد.
معماری مسجد صاحب الامر
در مسجد دو طاق پوشیده با سنگ مرمر وجود دارد که یکی از طاق‌های مرمرین آراسته به کتیبه‌ای با عبارت نورانی «بسم الله الرحمن الرحیم» است که در دالان ورودی و قسمت کفش‌کن قرار گرفته است. این بخش با نقوش زیبای اسلیمی و طرح گل و گیاه مزین شده است.
کتیبه‌ای دیگر در این طاق، فرمان شاهی از شاه طهماسب صفوی و عنایات ملوکانه به مردم تبریز است. طاق دوم داخل شبستان مسجد قرار گرفته است.
در این مسجد صندوقی مشبک از جنس چوب به‌شکل مقبره‌ای چوبی قرار دارد که هیچ مدفونی در آن نیست. این بنا یک گنبد و دو مناره دارد که شکل گنبد و مناره‌ها با سایر مساجد بسیار متفاوت است و به همین سبب مسجدی منحصربه‌فرد است.
علاوه‌بر تزیینات آینه‌کاری زمان قاجار، در بخش‌هایی از مسجد هنوز هم چلچراغ‌های اهدایی انگلیسی‌ها در زمان قاجار دیده می‌شود. شبستان بزرگ مسجد نیز ستون‌ها و طاق‌هایی بسیار چشم‌نواز و زیبا دارد.
این طاق نیز سه‌پارچه است و دو پایه و یک طاق دارد که قسمت اصلی طاق روی آن‌ها استوار شده است. دیوارهای داخلی بقعه و مسجد، تزییناتی متعدد دارند همچون کتیبه‌های برنزی برجسته.
ویژگی مهم
درِ ورودی مسجد پوشیده از صورتک‌های فلزی است که به‌گفته راهنمای مجموعه، در گذشته برای دخیل‌بستن و دعاکردن از بازار تهیه می‌شده‌اند و آن‌ها را به در مسجد وصل می‌کرده‌اند. این صورتک‌ها جلوه‌ای بسیار جالب به در داده‌اند.
موزه قرآن و کتابت
بخشی از این مسجد تاریخی، امروزه موزه قرآن و کتابت تبریز شده است. در این موزه انواع قرآن‌های خطی و تاریخی منحصربه‌فرد و سایر نسخ ادعیه و کتاب‌های خطی در معرض دید عموم قرار داده شده است. در این موزه باارزش، حدود ۲۲۰۰ اثر قرآنی نگهداری می‌شود که در میانشان تابلوهای خوشنویسی، قلمدان ریال، ظروف چینی ظریف، پیراهن قسم و… به چشم می‌خورد.
از آثار دیگر موزه قرآن و کتابت تبریز، میتوان به آثار ملا عبدالباقی تبریزی استاد خط ثلث، میرزا محمد شفیع تبریزی، میرزا طاهر خوشنویس از استادان خط نسخ و آثاری از محمد حسین تبریزی، درویش عبدالمجید و… اشاره کرد. از دیگر آثار برجسته میتوان به لباس قسم منقوش به کل آیات قرآن، کوچک‌ترین قرآن خطی مطلا، جام شفابخش و کتیبه سنگی میخی اشاره کرد. در این موزه نسخی نفیس از قرآن، مربوط به‌دوره‌های گوناگون تاریخ نگهداری می‌شوند که گفته می‌شود یکی از آن‌ها به دست‌خط علی بن موسی الرضا (ع) است. همچنین انواع پلاک‌های فلزی و نسخ خطی در این موزه دیده می‌شوند.
مکان‌های تاریخی نزدیک
با توجه به نزدیکی مسجد به بازار بزرگ تبریز، بهتر است این دو مجموعه را با هم ببینید. همچنین مسجد جامع تبریز و خانه مشروطه در نزدیکی این مجموعه قرار دارد.
اگر شما هم از این مسجد دیدن کرده‌اید، نظرتان را درباره آن با ما درمیان بگذارید.
