منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان پنج شهرستان به‌نام‌های زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون دارد. این منطقه علاوه‌بر داشتن مناظر بکر طبیعی، مانند آب، بیابان و جنگل، بهشت آثار تاریخی و باستانی کشور است. شاخص‌ترین اثر باستانی این منطقه، شهری با بیش از 5000 سال قدمت است که به شهرسوخته شهرت دارد؛ شهری که در آن آثار شگرفی ازجمله نخستین چشم مصنوعی جهان، نخستین انیمیشن جهان، اولین جراحی جمجمه جهان و صدها اثر دیگر کشف شده‌اند. این شهر به سیستم لوله‌کشی آب و فاضلاب مجهز بود. دریاچه اساطیری هامون، کوه خواجه، دهانه غلامان، زیارتگاه بی‌بی دوست، آس بادها و قلعه‌های تاریخی چهل دختران، کافران، قلعه رستم و… ازجمله مناطق باستانی و دیدنی این منطقه هستند. هیچ گردشگری نمی‌تواند نادیده از این همه زیبایی بگذرد. اگر به قلعه رستم پا نگذاشتید، با من در نابرو همراه باشید تا شما را با این قلعه و دیدنی زابل آشنا کنم.
وجه تسمیه قلعه رستم
بنای تاریخی قلعه رستم در منطقه «حوضدار» واقع شده است. این قلعه یکی از آثار تاریخی معروف برجامانده از دوران اسلامی در استان سیستان و بلوچستان است. طبق گفته کارشناسان باستان‌شناسی، اوج دوران شکوه و رونق این قلعه در زمان سلسله صفوی بوده است. در این منطقه بقایای شهری باستانی با آجرکاری، ساختمان‌های متعدد، سردر ورودی، برج نگهبانی و 15 برج دفاعی وجود دارند. این قلعه جنبه افسانه‌ای گرفته و به‌نام پهلوان نامدار ایران‌زمین، یعنی رستم دستان نام‌گذاری شده است.
معماری این قلعه
فضاهای اصلی ساختمان شاه‌نشین قلعه رستم شامل این‌ها می‌شود: حیاط مرکزی، ایوان‌های شمالی و جنوبی، مجموعهای از اتاقهای مختلف در اطراف حیاط مرکزی، ساختمان حاکمنشین و ساختمان امنیتی در سه طبقه که متصل به مجموعه است.در برخی از اتاقهای این قلعه با قراردادن خشت‌ها کنار یکدیگر، پنجرههای مشبک‌مانندی به وجود آورده‌اند. حصار یا باروی قلعه طبق ساختار طبیعی، از شرق به غرب و به‌صورت چندضلعی نامنظم ساخته شده است.
قلعه را براساس نقشه ازپیش‌طراحی‌شده ساخته‌اند. در ضلع شمالی قلعه، بادشکن مناسبی برای مقابله با بادهای 120روزه معروف سیستان قرار داده‌اند. بخش شرقی قلعه و روبه‌روی شاه‌نشین، یخدان قرار دارد که شامل فضایی مدور و نسبتا وسیعی به‌ارتفاع 5 متر از سطح زمین است.در این قلعه بقایای شهری باستانی با آجرکاری و ساختمان‌های متعدد، سردر ورودی برج، برج نگهبانی و 15 برج دفاعی وجود دارند. به‌علت کاربری این بنا، که بنایی دفاعی مسکونی بوده است، برج‌های نگهبانی و دفاعی متعددی در آن ساخته‌اند.
طبیعت منطقه حوضدار و اطراف قلعه رستم
اگر بخواهم درباره طبیعت منطقه حوضدار صحبت کنم، باید بگویم این منطقه به‌طور مطلق خشک و کویری است؛ زیرا این منطقه در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است که در خشک‌سالی به سر می‌برد.
پوشش گیاهی در این منطقه بسیار کم است و به‌ندرت به چشم می‌خورد؛ زیرا آب کافی برای رشد گیاهان وجود ندارد.
بهترین فصل برای سفر به این قلعه تاریخی
فصل‌های پاییز و فصل زمستان فصل‌هایی مناسب برای سفر به منطقه تاریخی حوضدار و قلعه رستم‌اند، زیرا هوا سرد و خنک است و دیگر مشکل گرمای شدید وجود ندارد. باتوجه‌به گرمای شدید استان سیستان و بلوچستان و خشک‌سالی این استان، بهتر است در فصل سرد به این منطقه سفر کنید تا با مشکل گرما مواجه نشوید. فصل بهار نیز برای رفتن به این مکان مناسب است؛ اما فصل تاسبتان به‌علت گرما برای سفر اصلا توصیه نمی‌شود.
اقامت در قلعه رستم
برای اقامت در این منطقه باید بگویم امکانش فراهم نیست، زیرا در این منطقه هیچ انسانی زندگی نمی‌کند و روستایی در این مکان وجود ندارد. همچنین در این منطقه حشراتی نظیر رتیل، عقرب و خزندگانی مانند مارمولک و مارهای سمی وجود دارند. البته این جانوران به‌ندرت دیده می‌شوند. این منطقه فقط برای گشت‌و‌گذاری چندساعته مناسب است.
بنابراین پیشنهاد می‌کنم در روشنایی روز به این منطقه بروید و پیش از تاریکی هوا بازدید از آن را تمام کنید. دراین‌صورت برای جا‌به‌جایی از این منطقه و اقامت در جایی امن برای خواب و استراحت فرصت کافی خواهید داشت.
موقعیت مکانی این قلعه
بهترین مسیر برای دسترسی به منطقه حوضدار، شهر زابل واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان است. قلعه باشکوه رستم در حدود ۷۰کیلومتری جاده اصلی زابل به زاهدان (۷۰کیلومتری جنوب‌غربی شهر زابل)، بعد از شهر سوخته و خارج‌از جاده اصلی قرار دارد. از جاده اصلی چند متر فاصله دارد.
بعد از پشت‌سرگذاشتن قدیمی‌ترین شهر علمی جهان، یعنی شهر سوخته سیستان و بلوچستان، با تابلو منطقه حوضدار روبه‌رو خواهید شد. باید پنج کیلومتر مسیر مستقیم را طی کنید تا به قلعه رستم و بناهای تاریخی آن برسید. با رفتن به این منطقه و دیدن قلعه رستم و بناهای تاریخی دیگر این منطقه قطعا شگفت‌زده خواهید شد.
اگر پیش از این به این منطقه اعجاب‌انگیز سفر کرده‌اید، تجربه حضور خود در منطقه قلعه رستم را با مخاطبان نابرو درمیان بگذارید.
