امروزه در هرشهری حداقل یک موزه وجود دارد و بهترین مکان برای نگهداری از یادگاران نسل‌های گذشته است. هر کدام از اشیا موجود در موزه‌ها با زبان بی‌زبانی داستان‌های هزار ساله‌ای را برایمان تعریف می‌کنند. موزه مردم شناسی رشت با قدمت ۷۰ ساله، در زیر بنایی به مساحت ۵۶۰ متر مربع در خیابان طالقانی رشت قرار دارد. می‌گویند این گنجینه زیبا به میرزا حسین خان کسمائی از یاران میرزا کوچک خان تعلق داشته و در سال ۱۳۴۹ وزارت فرهنگ و هنر آنجا را خریده و مرمت نموده است. و بعدها توسط اداره میراث فرهنگ در اختیار اداره موزه‌ها و نمایشگاه‌ها قرار گرفته است. با من در نابرو همراه باشید تا بیشتر با مکان های دیدنی رشت آشنا شویم.
فضای داخلی موزه مردم شناسی رشت
وقتی وارد حیاط کوچک گنجینه رشت می‌شوید ورودی ساختمان با چند پله روبروی‌تان است. مسئول علاقه مند و با حوصله‌ای دارد. موزه رشت از دو بخش تشکیل شده است. بخش مردم شناسی در هم کف و بخش باستان شناسی در سرداب پایین واقع شده است.
بخش مردم شناسی به مشاغل مردم آن زمان‌ها و پوشش و زندگی روزمره آنها پرداخته است و دست سازه‌ها و وسایل خانگی و کشاورزی آن دوره‌ها را به نمایش گذاشته اند. بسیاری از آنها وقف افرادی است که نام ایشان و توضیح درباره آن وسیله کنار و بالای هر کدامشان نوشته شده است.
وسایل پزشکی، وسایل مورد نیاز حمام، وسایل روشنایی، کاسه‌ها و کوزه‌های هزار ساله، انواع لباس‌های محلی شهرهای مختلف گیلان و دو فرش تاریخی هم به چشم می‌خورند. در گوشه و کنار این ویترین‌ها وسایل بزرگتری وجود دارند که در بیرون ویترین گذاشته شده‌اند. مثل دستگاه خرمن کوبی پایی عصر قاجار، دستگاه چای خشک کنی، ماکت خانومی با لباس محلی که گهواره تکان می‌دهد و کنارش کسی آرد اسیاب می‌کند.
حتی گالش (گالش یا گالوش کفش قدیمی زنان گیلانی) و چراغ گردسوزی و گمجی روی آن برای پخت غذا (گمج به ظرف‌های سفالی سبز و آبی رنگی می‌گویند که در شمال امروزه هم در آن غذا پخت می‌کنند) قرار دارد.
در قسمت دیگری ماکت یاران میرزا کوچک و عکس کبریت خان قرار دارد. نوشته‌اند از آنجایی که میرزا ابراهیم در مقابل ظلم زود از کوره در می‌رفت میرزا کوچک خان او را کبریت خان صدا می‌کرد.
در مقابل عکس با ابهت کبریت خان، در ویترین خانومی بالباس محلی تالشی ایستاده و کنارش صندوق روسی بزرگی است که کنارش نوشته‌اند اهدایی مرحومه زینب موجبی که بخشی از جهیزیه او در سال۱۳۳۳ بوده است. خانومی پشت دستگاه نخ ریسی در حال بافتن پارچه است، آقایی در غرفه بعدی‌اش پشت چرخ سفالگری در حال ساختن کوزه و کاسه است و یکی آن طرف‌تر دارد رشته دوزی می‌کند.
در قسمتی مدال‌های کشتی گیر فرنگی آقای حسین نیک نژاد را چیده‌اند که نشانه یک عمر مسابقه دادن‌هایش است. و در ویترین دیگری بازوبند قهرمانی آقای فردین معصومی قرهر دارد.
باستان‌شناسی در موزه مردم شناسی رشت
بعد از چند پله به طرف سرداب پایین ساختمان وارد بخش باستان شناسی موزه رشت می‌شویم. وسط این اتاق ماکت بزرگی از قلعه رود خان قرار دارد. قلعه رودخان قلعه‌ای با پیشینه پیش از اسلام است. این قلعه دژی جنگی بوده که در هر دوره‌ای با تصرف حاکمی از صفویه گرفته تا زندیه، همیشه با هزار پله‌اش بر فراز کوهی خود نمایی می‌کرده و قدرتش را به رخ پایین دست‌ها می‌کشبد. این قلعه یکی از آثار تاریخی مهم در گیلان و فومنات به شمار می‌رود.
دورتادور این اتاق ویترین‌هایی با اشیا باستانی به چشم می‌خورد که بیشتر مربوط به پیش از اسلام هستند. زیر بعضی از آنها نوشته شده توقیفی و مربوط به هزاره قبل از میلاد مسیح و در توضیح بعضی‌هاشان به تپه تاریخی مارلیک اشاره شده است. چراغ علی تپه، رودبار و نرگس چال از نقاط دیگری هستند که این اشیا در آنجا پیدا شده اند. تکه‌هاشان کنار هم قرار داده شده تا امروزه ما آن را به شکل اصلی هزار سال پیش ببینیم.
نکته جالب این بخش از موزه که بیشتر آدم را جذب می‌کند وجود چند اسکلت است. در توضیحش نوشته‌اند جمجمه‌های اصل مربوط به پیشینیان در هزاره اول قبل از میلاد است. محل آنها در مناطق باستانی آق اولر و سکه و تالش ذکر شده است.
جمجمه‌ها، اسکلت و یک نمونه ماکت است که در گوری ساخته شده از خاک و سنگ نمایش داده شده است. البته توضیحاتی درباره گور دخمه‌ها و چگونگی تدفین در آن زمان‌ها در کنار آن هست.
در ویترین دیگری کتیبه‌های تاریخی وجود دارند که یکی از آنها مربوط به قلعه رودخان و دیگری متعلق به زمان ساسانیان است. هر کدام از این اشیا آدمی را می‌برند به زمان‌هایی که فکرش را هم نمی‌شود کرد. بیشتر با حیرت به آنها نگاه می‌کردم و باورکردنی نبود که یعنی آن زمان چطور با سنگ و فلز می‌توانستند همچین سکه‌هایی یا وسائل زینتی درست کنند. سکه‌هایی با نوشته‌های خسرو دوم، شاپور سوم، بهرام پنجم و…هم به چشم می‌خورند.
در گوشه‌ای از سالن سنگ مزاری با قدمت ۷۰۰ هجری قمری بسیار زیبا با نقوش برجسته هست. در کنارش نوشته‌اند سنگ مزار پری سلطان از خاندان کیا که در املش بوده است. آکاردئون اهدایی خانواده مرحوم علی تنپوش ساجدی که متعلق به دهه اولیه پهلوی بوده است.
دست سازه‌های هزاران سال پیش، یادگاران گذشتگان، سفالینه‌ها، تنپوش‌ها و هزاران اشیا کوچک و بزرگ با هزاران داستان در موزه‌ها کنار هم نشسته‌اند و منتظر دیدار ما هستند.
از سمت سبزه میدان رشت به طرف خیابان طالقانی، ۲۰۰ متر جلوتر از میدان، سمت راست موزه رشت قرار دارد. از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر می‌توانید از موزه مردم شناسی رشت دیدن کنید.
با یک بلیت سه هزار تومانی بدون دردسر به هزاران سال پیش سفر کنید. چنین سفری واقعا می‌ارزد.
