شاید خیلی‌‌‌‌‌ها شهر یزد را به‌عنوان شهر قناتها بشناسند؛ اما به‌جرات می‌توان از دزفول هم به‌عنوان یکی از شهرهای قنات ایران با سبک و سیاق خاص خود نام برد. دلیل آن می‌تواند آرامیدن این شهر آجری کنار رودخانه دز باشد که برای سال‌های متمادی سیراب کننده زمین‌های کشاورزی و تامین‌کننده آب موردنیاز مردم گرم دیده شهر بود. قنات‌های زیرزمینی دزفول به‌خاطر جاری بودن آب‌های سطحی و قرارگرفتن کنار رود دز در چند کیلومتری بالاتر از شهر و کنار بستر رودخانه در اعماق زمین حفر می‌شدند و از طریق آن‌ها آب را به مقدار لازم به‌سمت شهر هدایت می‌کردند. این فناوری سنتی و منحصربه‌فرد جهانی باعث شد از آب‌های زیرزمینی استفاده کم‌تری شود و بافت خاک آسیب کم‌تری ببیند. در اصطلاح عامیانه به این قناتها قمش گفته می‌شد. در ادامه با نابرو همراه باشید تا سری به قنات قمش از دیدنی های دزفول بزنیم.
قنات قمش چوقابافان
در شهر دزفول به محله شیدانه امام رضا که بروید، کنار مسجد دربی چوبی قرار دارد که شما را به‌سمت گنجی تاریخی و دیدنی در اعماق زمین یعنی قنات قمش چوقابافان می‌برد. وقتی وارد سربطاقی سنگی و آجری قنات شوید، با گذشتن از 74 پله به دالانی از رنگ‌های آمیخته به بوی آب و آجر می‌رسید که مصداق این جمله است: دزفول را شهر آب و آجر می‌دانند.
با قدم زدن در مسیر چند 100 متری قنات روح رودخانه دز تازگی خاصی به نفس‌هایتان هدیه می‌کند. مجسمه زنان و مردانی که مشک بردوش در پله‌های سربطاقی ایستاده‌اند و سفالینه‌های روی طاقچه‌ها تصویر سال‌های دور و پر از سادگی را برایتان تداعی می‌کند. در این سال‌های بسیار دور روح دز در همه قنات‌های شهر و خانه‌های آجری آن در جریان و جان زمین‌های درحال سبز شدن در دستانش بود.
احیاگر عاشق فرهنگ و تاریخ این شهر توانست با هزینه شخصی خود و همت همراهانش طی دو سال تلاش بی‌وقفه در عمق 48 متری و با کم‌ترین امکانات این قنات را از زیر تلی از خاک بیرون آورد. او توانست این شکوه خفته در زیر زمین را که نماد فرهنگ و دانش مردم گذشته است، در معرض دید علاقه‌مندان قرار دهد تا رنگ‌وبویی نو به تاریخ شهر دزفول ببخشد. امید است به‌اهتمام این عزیزان و عشقی که به این یادگار‌های به‌جا مانده از پدرانشان دارند، مسیر این قنات تا انتها باز و قابل بازدید شود.
وجه تسمیه این قنات به قمش چوقابافان دو داستان دنبال خود دارد. داستانی از چوقابافانی که در ورودی سربطاقی می‌نشستند و مشغول بافتن چوقا می‌شدند. حکایتی دیگر ادعا می‌کند این قمش به‌نام متولی وقت مسجد “صادق‌قلی چوقابافان” است. به‌هرحال این قنات هر داستانی در خود نهفته باشد، شما می‌توانید با قدم زدن در دالان آغشته به بوی نم خاک و رنگ‌های نورانی‌اش برای خود داستان و خاطره‌ای ماندگار خلق کنید.
نورپردازی چشم‌نواز داخل راهروهای قمش چوقابافان با طیف رنگ‌هایی جذاب و رنگارنگ سرتاسر راهرو قمش را به زیبایی هرچه تمام‌تر آراسته و نمای دلنشین و گیرایی را برای عکاسی فراهم کرده است. با نگاهی به دیوارهای سنگی قسمت‌های مختلف قنات متوجه می‌شوید که اسم قمش را روی کاشی‌هایی ساده با خطی خوش حک کرده‌اند که نشان از اصالت آن دارد.
تاریخچه قمش و سربطاقی
قمش معنای کاریز یا قنات دارد که در گذشته در خوزستان مخصوصا در دزفول برای استفاده بهینه از آب رودخانه دز به‌صورت کانال‌های آب زیرزمینی حفاری می‌شدند. این قناتها قدمتی چند 1000 ساله دارند و گروهی معتقد هستند که اختراع آن به دوره ایلامیان برمی‌گردد. قنات به‌عنوان منحصربه‌فردترین شبکه‌های آب‌رسانی جهان شناخته می‌شود. این قناتها در زمان جنگ تحمیلی هم به‌عنوان پناهگاه و محلی برای امدادرسانی به مصدومین مورداستفاده قرار می‌گرفتند.
سربطاقی هم ساختاری به‌شکل سردابه دارد، که با شیب 45 درجه و به‌صورت مستقیم با پله‌هایی که حدودا تعدادشان به 100 عدد می‌رسد، شما را به محل جریان آب هدایت می‌کند. این سربطاقی‌ها مانند همه بناهای دزفول از آجر ساخته شده‌اند که در مسیر تونل اصلی قنات آجرها جای خود را به سنگ‌های گرد رودخانه‌ای می‌دهند.
تعداد این سربطاقی‌ها در گذشته به 14 عدد می‌رسید که بعد از دهه 60 اکثر آن‌ها به‌دلیل متروکه بودن با خاک پر شدند. درحال‌حاضر فقط قمش‌مومنان یا قمش‌چوقابافان وجود دارد که قسمتی از آن خاک‌برداری شده و قابل بازدید است.
آدرس قنات قمش چوقابافان
این قنات در خیابان طالقانی پشت بقعه سید محمود و جنب مسجد شیدانه امام رضا (ع) قرار دارد. درحال‌حاضر به‌همت آقای سعید قلیان و تعدادی از اهالی محل حدود 300 متر از آن امکان بازدید دارد. برای تهیه بلیت ورودی آن باید 10000 تومان بپردازید. قنات قمش چوقابافان تاکنون مورداستقبال گردشگران زیادی قرار گرفته است.
اگر تاکنون از قنات قمش چوقابافان بازدید کرده‌اید، نظراتتان را با نابرو به‌اشتراک بگذارید.
