آیا به بازدید از بناها و شگفتانه‌های تاریخی علاقه دارید و از تماشای این آثار ارزشمند لذت می‌برید؟ پس باید سفری خاطره‌انگیز به استان سمنان به خصوص شهر دامغان داشته باشید تا با پدیده‌های تاریخی بی‌نظیر آن روبه‌رو شوید و لذت ببرید. یکی از این بناهای جذاب برج پیر علمدار است که یک برج آجری عظیم متعلق به قرن پنجم هجری است. این برج شما را حیرت‌زده خواهد کرد. با من در نابرو همراه شوید تا با ویژگیهای بیشتری از این برج خاطره‌انگیز که یکی از جاهای دیدنی سمنان است؛ آشنا شوید، شاید مقصد بعدی سفرهای شما شهر دامغان و جاذبه‌های گردشگری آن باشد.
معرفی برج پیر علمدار دامغان
شهر دامغان که از اصیل‌ترین شهرهای ایران است و در گذشته به شهر صد دروازه معروف بوده، بناهای تاریخی بی‌شماری دارد. هریک از این بناهای تاریخی داستان و سرگذشت خاص خود را دارند. یکی از ارزشمندترین آن‌ها برج پیر علمداراست.
برای من که اولین بار چهار سال قبل از این بنا بازدید کردم، تجربه این بازدید هنوز خاطره‌انگیز و جالب است. به گونه‌ای که همچنان عظمت و تزیینات آجری چشم‌نواز این بنا طوری در ذهنم نقش بسته که انگار همین دیروز بود در دامغان با برجی بلند و با صلابت روبه‌رو شدم که از گذشته‌هایی دور همچنان در این منطقه خودنمایی می‌کند.
این برج از جذاب‌ترین و دیدنی‌ترین سازه‌های معماری دامغان به حساب می‌آید و در محله خوریا نزدیک یک مسجد و مدرسه کهن و زیبا قرار گرفته است. علاوه‌بر تماشای شکوه این برج عظیم، بازدید از بناهای قدیمی که نزدیک آن قرار گرفته‌اند، خالی از لطف نخواهد بود.
برج پیر علمدار از گذشته تاکنون
جالب است بدانید این برج عظیم که هنگام رویارویی با آن از جاذبه‌ها و شگفتی‌های بی‌نظیرش به وجد می‌آیید، در سال 417 هجری قمری برای پدر یکی از بزرگان حکومت آل زیار یعنی ابوحرب بختیار که با نام پیر علمدار شناخته می‌شد، در این منطقه ساخته شده و دوران تاریخی زیادی را پشت سر گذاشته است تا بتواند علاوه‌بر ویژگیهای بی‌بدیل هنر معماری قرن پنجم هجری، یاد گذشتگان و بزرگان آن زمان را برای ما زنده نگه دارد.
قبر این شخص مرکز برج و در فضای داخلی آن به صورت مزاری بسیار ساده قرار گرفته و فرشی قدیمی هم روی آن پهن شده است.
معماری برج پیر علمدار دامغان
هنر معماری به کار رفته در ساخت برج پیر علمدار بسیار خیره‌کننده است. ویژگی برجسته آن که در نگاه اول شما را مجذوب خود خواهد کرد، گنبد مدور آجری آن است که به شکل مخروطی پیازی شکل بنا شده است. همین گنبد دو پوسته و با عظمت است که بنا را با سایر ساختمان‌های اطرافش کاملا متفاوت نشان می‌دهد.
فضای داخلی و خارجی این بنا، پلانی دایره‌ای شکل دارد که معنویت و آرامش خاصی را با طرحش در سکوت محیط به شما القا خواهد کرد. وقتی از در چوبی مستطیل شکل این بنای با ارزش عبور کنید، در بخش زیرین گنبد و قسمت انتهایی بدنه برج با تزیینات آجرکاری شده نفیس و گچبری‌های تماشایی روبه‌رو خواهید شد که برای چند دقیقه شما را در یک نقطه مات‌ومبهوت خواهد کرد. اطراف آن هم تزیینات آجرکاری و کتیبه کوفی ساده‌ای است.
وسط این تزیینات که مانندش را در هیچ بنایی اطراف برج مشاهده نخواهید کرد، کتیبهای با هنرمندی تمام به خط کوفی نقاشی و حک شده که زیبایی این قسمت را دو چندان کرده است.
این بنا به ثبت میراث فرهنگی هم رسیده و در سال 1310 79 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است. به همین دلیل بعضی اوقات بخش‌هایی از آن مورد مرمت و حفاظت قرار گرفته است.
تزیینات برج دامغان
علاوه‌بر تزیینات زیبای آجری که در نمای بیرونی برج پیر علمدار وجود دارد، همانطورکه گفته شد داخل این بنا هم تزیینات خاصی دیده می‌شود. شاید بتوان عنوان کرد بی‌همتاترین تزیینات داخل برج است.
کتیبهای به خط کوفی و تزیینی گره‌دار روی نوار حاشیه‌ی قوس سردر وجود دارد که بخش‌هایی از آن آسیب دیده و باقی‌مانده یک ایوان مقرنس است.
به گچکاری آبی رنگ چشمگیری مزین شده و باید اعتراف کرد با تمام فرسودگی‌هایی که در طی این سال‌ها دچارش شده باز هم آنقدر تماشایی و ارزشمند است که بتواند تمامی مخاطبان را به خود جذب کند. در این کتیبه آیاتی از قرآن به زیبایی آورده شده که آن را برای اهالی محدوده مقدس نموده است.
علاوه‌بر این بخش جذاب داخلی بنا، بدنه استوانه‌ای شکل برج پیر علمدار هم دو بخش دارد که تزییناتشان برای شما جالب خواهد بود. بخش پایینی آجرکاری ساده و ظریفی دارد و نیمی از برج را به خود اختصاص داده است. در ورودی بنا که بسیار پر تزیین است، جذابیت‌های خاص خودش را پیدا کرده و یکنواختی و یکپارچگی موجود در بخش پایین را به هم زده است.
اطراف این در چوبی ورودی که دارای حفاظ است، کتیبهای با خط کوفی ساده از جنس گچ وجود دارد که با آیه بسم الله ورود شما به بنا را متبرک می‌کند.
کلام آخر
بقعه پیر علمدار که در شرق دامغان قرار گرفته، یکی از جاذبه‌های گردشگری سمنان (قومس قدیم) است که با ویژگیهای معمارانه بی‌بدیل همچون کتیبه‌های آجری و گچکاری شده زیبا، همواره موردتوجه گردشگران و بازدیدکنندگان بوده و سفر را برای آن‌ها لذت‌بخش‌تر کرده است.
اگر شما هم مسافر این شهر دوست‌داشتنی بودید، حتما از این بنای باشکوه دیدن کنید؛ زیرا این برج عظیم و تماشایی یکی از برج‌های مدور آجری گنبددار ایران به حساب می‌آید که به دلیل قدمت تاریخی، بعد از برج گنبد قابوس گرگان به‌عنوان دومین برج آجری کهن ایران شناخته می‌شود. اگر تجربه‌ای از بودن در این مکان زیبا و کهن دارید، آن را با نابرو به اشتراک بگذارید.
