اسم پانزده خرداد و بازار نه تنها برای پایتخت‌نشینان بلکه برای ایرانیان اسمی آشناست . جایی که مدام در تکاپوست و نبض آن حتی برای لحظه‌ای هم قطع نمی‌شود. هر گوشه از این منطقه ورقی از تاریخ را در برگرفته است. اینجا کنار قدمت تاریخی، بازاری برای تهیه مایحتاج زندگی است. شما می‌توانید در این منطقه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد پیدا کنید. یکی از مناطق پر رفت‌وآمد حوالی بازار تهران پله نوروزخان است. گوشهای از بازار تهران که بورس پلاستیک‌فروش‌هاست و کمی جلوتر از آن به فروش وسایل زرق‌وبرق‌دار تولد می‌رسید. همراه من باشید تا در نخستین کوچه پله‌دار از مکان های دیدنی تهران قدم بزنیم.
نوروزخان کیست؟
نوروزخان مشاور دربار قاجار بود و ملک و املاک زیادی در این کوچه به نامش بود. در گذشته به جای شهرداری مردم خودشان برای کوچه اسم می‌گذاشتند و این کوچه به پله نوروزخان شهرت یافت. نوروزخان در طول حیات خود سقاخانه و ابنیه خیریه‌ای در ارگ و پامنار ساخت.
پله نوروزخان از گذشته تا به امروز
حتما گذرتان به خیابان ولی‌عصر و پله‌های آن خورده است. پله‌هایی که جاذبه این منطقه محسوب می‌شود و دنیایی از خاطره‌هاست؛ اما شاید کمتر کسی درباره نخستین کوچه پله‌دار تهران چیزی بداند.
زمانی که ساخت پله در کوچه‌ها و معابر شهری در معماری ایرانی جایی نداشت، پله نوروزخان در گوشهای از منطقه 15 خرداد شکل گرفت.
دلیل وجود این پله‌ها هم قرار داشتن تهران در شیب است. معماران ایرانی برای سهولت رفت‌وآمد افراد در این شیب، از پله در ساخت‌وساز استفاده می‌کردند. قدمت و تاریخچه این کوچه به دوره قاجار برمی‌گردد و برای تردد راحت‌تر بازاری‌ها و مشتریان به ویژه در یخبندان‌های زمستان ساخته شد.
پله‌های ولی‌عصر در دوره پهلوی اول ساخته شده و جدیدتر از نوروخان به حساب می‌آید. بعد از آن پله‌های دیگری مانند چهل پله‌های فرحزاد و مسیر پله‌ای بوستان نهج‌البلاغه هرکدام به دلیلی مشخص ساخته شد و به همین ترتیب پله‌سازی در معابر شهری رواج پیدا کرد.
قدمت این پله به زمان ترور سید عبدالله بهبهانی در دوره مشروطه برمی‌گردد که حیدرخان عمواوغلی بعد از ترور از این پله‌ها فرار می‌کند.
بناهای پله نوروزخان
مهم‌ترین بنا در این منطقه سقاخانه و مدرسه ایلچی کبیر است. این مدرسه سال 1327 و سقاخانه سال 1342 تاسیس شد. هرچند سقاخانه خاموش و بدون شمع است؛ اما مدرسه همچنان سرپا و میزبان طلاب است. مسجد میرزا موسی هم از دیگر دیدنی‌های این منطقه است که سال 1383 ساخته شد.
البته علی‌رغم اینکه مدرسه ایلچی کبیر پله نوروزخان، یک مکان تاریخی محسوب می‌شود، ورود به مدرسه به عنوان یک بنای تاریخی امکان‌پذیر نیست و نمی‌توانید به عنوان گردشگر از آن بازدید کنید.
هرچه می‌خواهید پیدا کنید…
جالب است بدانید قدمت این کوچه از سن‌وسال قدیمی‌ترهای بازار نوروزخان بیشتر است. درباره تاریخ پله نوروزخان گفته‌ها و شنیده‌ها زیاد است، اما اطلاعات دقیق و موثقی از تاریخچه این کوچه در دست نیست.
در گذشته این محله، از مناطق مسکونی بود و خانه‌های بزرگ و حیاط‌دار زیادی در آن وجود داشت. در آن زمان از قصابی گرفته تا بقالی هرچه که به تامین مایحتاج مردم مربوط بود،در این کوچه حضور داشت. بعضی می‌گویند قدیمی‌ترین مغاره در این راستا فروشگاه بقایی است. خانواده‌ای که بازاری بودن در آن‌ها نسل به نسل گشته است.
بقایی‌ها از اولین کسانی بودند که صنعت پلاستیک‌سازی را در ایران دنبال کردند. به مرور کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و فروشگاه‌های پلاستیک‌فروشی در این راستا بیشتر و این مکان به بورس پلاستیک تبدیل شد.
به مرور زمان باز هم فروشگاه بقایی دست به تغییر زد و مشغول فروش وسایل جشن و تولد شد. همین تغییرات باعث فعالیت چند واحد دیگر در این صنف شد. حالا علاوه‌بر بورس پلاستیک، این مکان جایی برای خرید لوازم تولد هم است.
اما این تمام ماجرا نیست، اینجا صنف چسب فروشان و لوازم‌التحریر هم است. شنیده‌ها حاکی از آن است که حتی قبل از تبدیل این کوچه به بورس پلاستیک‌فروشی، عطاری‌های معروف آن سر زبان‌ها بوده است.
قیمت کالاهایی که در پله نوروزخان به فروش می‌رسد، نسبت به قیمت فروشگاه‌هایی که در محله‌های مسکونی تهران وجود دارد، ارزان‌تر است، بنابراین اگر می‌خواهید خرید به صرفه‌ای داشته باشید به این کوچه سر بزنید. البته بعضی از مغازه‌های این محله فقط برای عمده فروشی هستند و ممکن است برای خرید جزیی نتوانید روی آن‌ها حساب کنید.
در هر حال کوچه نوروزخان، کوچه‌ای باریک با پاساژهای متعدد است. از پله‌های صیقلی شده (که قدیم‌تر سنگی بود) که پایین بروید، حتی فکرش را هم نمی‌کنید که در دل کوچه‌ای به این باریکی مغازه‌ها چنین جنب‌وجوش داشته باشند.
همه چیز در این کوچه به هم پیچیده و فشرده است. ایستادن کنار هر فروشگاه و پیاده‌روی آرام در این کوچه با صبر و حوصله اصلا کار راحتی نیست.
راه دسترسی به پله نوروزخان
بازار در محدوده ترافیک است و هیچ خودرویی مجوز تردد در محدوده اصلی بازار را ندارد. پس بهترین راه دسترسی استفاده از مترو است. برای رسیدن به این محدوده از ایستگاه 15 خرداد پیاده شده و به سمت سبزه میدان حرکت کنید.
