کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران متعلق به فرح دیبا است که در حدود سال ۱۳۵۵ شمسی در دو طبقه و یک در ضلع شرقی کاخ احداث شده و عنوان قدیمی‌ترین و زیباترین کتابخانه فعال ایران را دارد. طراحی سازه و ساخت کتابخانه را مهندس معمار آقای عبدالعزیز فرمانفرمایان که از بنیان‌گذاران نظام مهندسی جدید در ایران بود، انجام داد. بعد از اتمام سازه، دکوراسیون داخلی بنا به طراح و هنرمند آمریکایی چارلز سویگنی از طراحان مطرح آن زمان سپرده شد. او در طراحی داخلی کتابخانه با تلفیقی از فضا و پلان ایرانی (به فرم چهار ایوانی) و الهام از صفحات آیینه‌گون و انعکاس نور در این بخش‌ها، ترکیبی هوشمندانه از شیشه، آیینه و برنز ایجاد کرد که نشان‌دهنده ویژگی‌های متمایزی از دکوراسیون داخلی کتابخانه است. برای آشنایی با این بنا از دیدنی های تهران همراه نابرو بمانید.
جزییات معماری بنا و آثار
در فضای مرکزی سقف کتابخانه اختصاصی فرح، المان بسیار شگفت‌انگیزی از هنر سویگنی را نظاره‌گر هستید؛ به‌گونه‌ای که یک استوانه شیشه‌ای به‌شیوه‌ای بسیار زیبا در اندازه‌های متفاوت از آن آویزان شده تا روشنایی کتابخانه را توسط انعکاس ۱۲۰ لامپ‌های فلورسنتی که در پشت آن تعبیه شده، تامین کند. وجود پیانو و لوازم صوتی در این مجموعه حکایت از استفاده فضا به‌عنوان اتاق موسیقی دارد.
مجموعه کتاب موجود در کتابخانه اختصاصی بالغ بر ۲۳۰۰۰ جلد و حدود ۱۶۰۰۰ عنوان است که کتاب‌های فارسی شامل تالیفات فرهنگی، تاریخی، هنری، ادبی، اجتماعی و آثار خارجی دربرگیرنده عناوینی چون دایره‌المعارف‌ها، دوره‌های تخصصی هنر، باستان‌شناسی و منابع هنر و تمدن ملل مختلف هستند. در این میان، کتاب‌های مربوط به تاریخ ایران، ادبیات فرانسه، و هنر نقاشی از غنای بیشتری برخوردار است. زبان‌های اصلی مجموعه به‌ترتیب فرانسه، فارسی، و انگلیسی است.
یادداشت‌های موجود در برخی کتاب‌های کتابخانه اختصاصی فرح که توسط اهداکنندگان نوشته و امضا شده است ارزش خاصی به کتاب‌های اهدایی مجموعه بخشیده است. در این میان خط و امضای پروین اعتصامی بر دیوان شعرش، علی نقی وزیری، جان اف کندی، والت دیزنی، جواهر لعل نهرو، و بسیاری از افراد سرشناس دیگر درخور توجه است.
قدیمی‌ترین کتاب غیرفارسی در کتابخانه اختصاصی فرح مجلدی است که درمورد تاریخ قوم یهود نوشته شده و در سال ۱۶۰۹ میلادی در پاریس به چاپ رسیده است. قدیمی‌ترین کتاب فارسی مجموعه دیوان حافظ به شرح سودی است که به ناصرالدین شاه قاجار اهدا شده است.
از دیگر آثار کتابخانه اختصاصی فرح مجموعه ارزشمند هنری است که شامل ۳۵۰ اثر خریداری یا اهدایی از جمله تابلوهای نقاشی و آثار حجمی هنرمندان ایرانی و خارجی به‌ویژه هنرمندان قرن ۲۰ میلادی است که از این میان آثار هنرمندانی چون بهمن محصص، پرویز تناولی، منوچهر یکتایی، دیه گو جاکومتی، سزار بالداچینی، آرنالدو پومودورو، پیر آرمان فرناندز، و… محیط آرام و دل‌نشین کتابخانه را مزین نموده است. قابل‌ذکر است که طبقه بالای این بنا به‌علت سازه ضعیف راه‌پله‌ها، قابل‌بازدید نیست.
شکل‌گیری کتابخانه
فرح دیبا از همان آغاز دهه ۴۰ به فعالیت‌های فرهنگی علاقه‌مند بود و به آن می‌پرداخت. او در سفرهایش به فرنگ، علاوه‌بر خرید آثار هنری، کارشناس‌هایی خبره در پایتخت‌های مهم فرهنگی دنیا گذاشته بود تا برایش از حراجی‌ها خرید کنند.
بعدها برای این اشیای خریداری‌شده یا اهدایی دو ساختمان در نظر گرفته شد که یکی از آن‌ها برای کتابخانه اختصاصی است.
چندین اثر ارزشمند
کتابی به‌نام سیندرلا با نویسندگی والت دیزنی که اهدایی از طرف والت دیزنی به رضا پهلوی در سال ۱۳۴۱ است، کتاب دخترک دریا با نویسندگی هانس کریستیان اندرسن با ترجمه و تصویرگری فرح پهلوی، کتاب دیوان حافظ با کاتبی میرعلی هروی در تاریخ سده یازدهم قمری به‌خط نستعلیق، تابلوی نقاشی حضرت موسی و همسرش، مجسمه هیچ استاد پرویز تناولی، مجسمه الهه باروری در قبیله باگابوگه در کشور گینه، میزی اهدایی از ژنرال جان کر از استرالیا به محمدرضا پهلوی، فرش بافت درخش خراسان با طرح بته‌جقه، و چندین اثر ارزشمند دیگر.
بازگشایی این موزه
پس از سازماندهی کتاب‌ها و عملیات اولیه بازسازی، هم‌زمان با روز جهانی موزه و بزرگداشت میراث فرهنگی در خردادماه سال ۱۳۸۳، کتابخانه اصلی بازگشایی شد و هم‌اکنون پذیرای علاقه‌مندان و دوستداران تاریخ و فرهنگ کهن کشورمان است.
ساعت بازدید از کتابخانه اختصاصی فرح
از ساعت ۹ تا ۱۷ (در پاییز و زمستان) و از ساعت ۹ تا ۱۸ (در بهار و تابستان). توجه داشته باشید که گیشه فروش بلیت موزه‌ها یک ساعت زودتر بسته می‌شود. بهای بازدید ۳۰۰۰ تومان است.
مسیر دسترسی به همراه آدرس
تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران. برای دسترسی به این موزه می‌توانید از متروی تجریش استفاده کنید و بعد از آن از تاکسی‌ها استفاده کنید. تلفن مجموعه: ۱۵-۰۲۱۲۲۲۸۲۰۱۲
