کتابخانه ملی ایران یکی از مهم‌ترین میراث ملی و فرهنگی کشور است. این کتابخانه مجموعه‌های منحصر‌به‌فرد و ارزشمندی از کتاب‌ها، نسخه‌های خطی، مطبوعات، نشریات و… دارد. با من در این مطلب از نابرو گشتی در کتابخانه ملی ایران بزنید.
تاریخچه کتابخانه ملی ایران
اواخر سال 1313، مهدی بیانی (رییس کتابخانه عمومی معارف)، تاسیس کتابخانه ملی ایران را بـه علی اصغر حکمت، وزیـر معـارف وقت، پیشنهاد کرد. این پیشنهاد با موافقت او مواجه شد. در آن زمان، قسمت شمالی ساختمان موزه ایران باستان (میدان مشق، نبش خیابان امام‌خمینی و سی‌تیر کنونی) قطعه زمینی به مساحت 3500 متر مربع وجود داشت. رضا شاه اجازه داد تا در آن محل کتابخانه‌ای برای موزه ایران باستان ساخته شود. آندره گدار، معمار فرانسوی و طراح نقشه موزه ایران باستان، ساختمان کتابخانه را نیز طراحی کرد تا موزه و کتابخانه شبیه به یکدیگر باشند.
در خردادماه 1316، کتابخانه با 13712 نسخه چاپی و خطی که در چند نوبت به آن تحویل داده شد، رسما آغاز به کار کرد. به‌تدریج ساختمان‌های دیگری به کتابخانه اضافه شدند. بعدها پراکندگی نیروهای انسانی و بخش‌های مختلف کتابخانه، عاملی شد تا این مجموعه متمرکز شود.
به همین دلیل در سال 1374 فرایند ساخت ساختمان جدید کتابخانه در عباس‌آباد آغاز شد و اسفند 1383 توسط رییس جمهور وقت افتتاح شد. این بنا علاوه‌بر اینکه یک سرای پژوهشی است، یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی تهران به حساب می‌آید.
ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران
طراح این ساختمان یوسف شریعت‌زاده است. ساختمان کتابخانه زیربنایی حدود 9700 متر مربع دارد. طراحی بنا به گونه‌ای است که بین چهار تا هفت میلیون جلد کتاب و نشریه در آن جای می‌گیرد. علاوه‌بر آن می‌تواند برابر زلزله نه ریشتری مقاوم باشد.
این ساختمان تالارهای متعددی دارد که از جمله آن‌ها خوارزمی (اسناد و کتاب‌های خطی و نادر)، خواجه نصیرالدین طوسی (پیایندها)، کمال‌الملک (منابع غیر کتابی)، ابن‌ندیم (مرجع و کتاب‌شناسی)، رازی (علوم و فنون)، ابن‌سینا (علوم انسانی)، فارابی (علوم اجتماعی و هنر)، محدث ارموی (ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی)، رودکی (بخش ویژه روشندلان و کم‌توانان)، تالار کمال‌الدین بهزاد (غیر کتابی)، تالار پروین اعتصامی (مطالعات زنان)، رقومی (دیجیتال)، کتابخانه عمومی با عناوین سعدی و حافظ، کتابخانه کودکان و موزه کتاب و میراث مستند ایران هستند.
گنجایش این تالارها حدود 1500 نفر است. مجمـوعـه اصلی کتابخانه ملی ایران در مخزن‌های بسته و زیرزمین نگهداری می‌شود و منابع مرجع در تالارها، به‌صورت نظام قفسه باز در دسترس مراجعه‌کنندگان است.
راه‌های دسترسی کتابخانه ملی ایران
ساختمان کتابخانه ملی ایران در شهر تهران، بزرگراه شهید حقانی، بعد از ایستگاه مترو حقانی قرار گرفته است. توجه داشته باشید که اعضا و مراجعان باید برای تردد، از ورودی شرقی کتابخانه استفاده کنند. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو، ایستگاه شهید حقانی (خط شماره یک مترو) است. از آن‌جا سرویس‌های ون اعضا را به کتابخانه ملی ایران منتقل می‌کنند. همچنین با مراجعه به پایانه اتوبوسرانی کنار ایستگاه مترو، خود را به اتوبوس برسانید و ایستگاه اول یا بلوار کتابخانه ملی ایران پیاده شوید.
اگر بخواهید از از ایستگاه مترو تا کتابخانه پیاده‌روی کنید، به شما پیشنهاد می‌کنیم به‌جای عبور از حاشیه بزرگراه حقانی، از مسیر باغ موزه دفاع مقدس و باغ کتاب به سمت کتابخانه بروید. این مسیر هم دارای امنیت بالاتری است و هم مناظر و فضاهای زیباتری دارد. مدت زمان پیاده‌روی در این مسیر، به‌طور متوسط 25 دقیقه است.
ساعات کار کتابخانه ملی ایران
تالارهای مطالعه تخصصی و عمومی کتابخانه، شش ماه اول سال از ساعت 8 تا 22 و شش ماه دوم سال از ساعت 8 تا 21 به اعضای کتابخانه خدمت‌رسانی می‌کنند. کتابخانه در همه روزهای تعطیل رسمی به جز روزهای اول فروردین، 21 ماه رمضان و روز عاشورا باز است.
ساعت کاری تالارهای دیگر به شرح زیر است:
تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی و تالار نابینایان: روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 صبح تا 16
بخش عضویت و کتابخانه کودکان: روزهای شنبه تا چهارشنبه (روزهای اداری) از ساعت 8 صبح تا 15:45
شیفت شب کتابخانه ملی ایران
این شیفت کاری کتابخانه بعضی از اعضا با شرایط خاص را دربرمی‌گیرد. ساعت استفاده از این شیفت هر شب از ساعت 22 تا 7 صبح روز بعد است.
عضویت کتابخانه ملی ایران
ارائه خدمات در کتابخانه فقط با کارت عضویت امکان‌پذیر است. برای عضویت به مدت یک سال، باید مبلغ 300000 ریال بپردازید. شما می‌توانید روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 تا 15:45، به واحد عضویت کتابخانه مراجعه کنید.
مقررات کتابخانه ملی ایران
استفاده از تلفن همراه در کتابخانه ممنوع است. درصورتی‌که می‌خواهید به تالارهای مطالعه وارد شوید، نباید مواد خوراکی و آشامیدنی، جزوه، کتاب شخصی، ماژیک و کیف همراه خود داشته باشید. علاوه‌بر آن خط‌کشی و علامت‌گذاری در منابع و کتاب‌ها و آسیب‌رساندن به منابع کتابخانه ممنوع است. اما بعضی از مقررات این کتابخانه تفاوت‌هایی با دیگر کتابخانه‌ها دارد.
منابع و کتاب‌ها نباید از تالارهای مطالعه خارج شوند و فقط برای مطالعه در محل تهیه شده‌اند. فقط بعضی از منابع محدود کتابخانه به اعضا برای خروج از مجموعه کتابخانه امانت داده می‌شوند.
کتاب‌های هر تالار مخصوص مطالعه همان تالار است و اعضا مجاز به جابجایی کتاب‌ها و نشریات بین طبقات و تالارها نیستند. شما می‌توانید فقط رایانه شخصی و چند برگ کاغذ سفید در تالارهای مطالعه همراه داشته باشید. البته ورود یک جلد کتاب شخصی و 40 برگ جزوه به تالار کتابخانه عمومی مجاز است. عکس‌برداری و کپی‌برداری از منابع کتابخانه ممنوع است. درصورت‌نیاز، امکان سفارش اسکن یا کپی منابع وجود دارد.
بخش پذیرش کتابخانه ملی ایران
بخش پذیرش طبقه همکف و در تالار ورودی کتابخانه واقع شده است. در این قسمت مراجعان می‌توانند برای دسترسی به منابع اطلاعاتی کتابخانه، از راهنمایی و مشاوره کتاب‌داران کارآزموده و زبده و نیز رایانه‌های این بخش استفاده کنند. اگر می‌خواهید اطلاعات کتاب‌شناختی منابع، فهرست و مشخصات توصیفی نسخ خطی یا ناشر کتابی را بدانید، می‌توانید به آدرس پرتال کتابخانه www.nlai.ir مراجعه کنید.
این نکته را فراموش نکنید که همه کتاب‌ها در کتابخانه ملی ایران موجود نیستند. فقط کتاب‌های چاپ شده در کشور به این کتابخانه تحویل و در آن‌جا نگهداری می‌شوند. کتابخانه ملی ایران همچنین کتاب‌هایی درباره ایران و اسلام به هر زبان و از هر کجای دنیا نیز را نیز جمع‌آوری می‌کند.
سایت اطلاع‌رسانی و خدمات اینترنت
سایت اطلاع‌رسانی و خدمات اینترنت به اعضای کتابخانه امکان استفاده از نرم‌افزار رسا، پایگاه مقالات نمامتن و پایان‌نامه‌های موجود در کتابخانه را می‌دهد. این کتابخانه اشتراک پایگاه‌های اینترنتی، «مجلات تخصصی نور»، «بانک نشریات کشور (مگ‌ایران)» و «بانک مقالات نمامتن» را نیز دارد. در این بخش که طبقه 1- واقع شده، بیش از 30 رایانه در اختیار مراجعان قرار گرفته است.
همه تالارهای مطالعه مجهز به اینترنت وای‌فای (Wi-fi) رایگان است. اعضا می‌توانند با رایانه شخصی یا رایانه‌های موجود در سایت اطلاع‌رسانی و نام کاربری و رمزی که در اختیارشان قرار گرفته، از شبکه اینترنت آن استفاده کنند.
سرای پژوهش کتابخانه ملی ایران
پژوهشگران مطابق با قوانین کتابخانه می‌توانند از «سرای پژوهش» استفاده کنند. این بخش اتاق‌های اختصاصی مطالعه کنار تالارها و مخازن کتاب است.
رستوران و کافه کتابخانه ملی ایران
شما می‌توانید برای صرف غذا و میان‌وعده به رستوران و کافه کتابخانه مراجعه کنید. همچنین درصورتی‌که غذای خود را همراه داشته باشید، می‌توانید در رستوران کتابخانه آن را گرم کنید.
مرکز همایش‌های بین‌المللی در کتابخانه ملی ایران
این مرکز با داشتن امکانات سالن 450 نفره، 250 نفره، 200 نفره و 80 نفره و فضای نمایشگاهی و محیط گالری، تالار ضیافت و امکان برگزاری همایش‌های مختلف و نشست‌های گوناگون برای مناسبت‌های متنوع فراهم شده است. بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و هنری مانند نشست‌های هنری برای معرفی و نقد کتاب‌های گوناگون در این سالن همایش برگزار می‌شود.
البته به‌نظر می‌آید ورود عموم مردم به این سالن چندان مرسوم نیست و برای حضور در برنامه‌های مختلفی که در این سالن برپا می‌شود، باید واجد شرایط خاصی بود. تالارهای همایش کتابخانه ملی شامل تالار حکمت، تالار قلم و تالار فرهنگ هستند.
تالار سهروردی کتابخانه ملی ایران
این تالار در طبقه اول از بخش غربی مجموعه کتابخانه قرار گرفته است. تالار سهروردی مرجع اصلی کتاب‌های ایران‌شناسی است. این بخش به ایران قبل و بعد از اسلام پرداخته و کتاب‌های نفیسی در آن قرار دارد. به جرات می‌توان گفت این تالار یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های ایران برای آشنایی با ایران عزیز است.
کتاب‌های موجود در تالار سهروردی به زبان‌های مختلفی مانند آلمانی، عربی، فرانسوی، هندی، ایتالیایی و… نوشته شده‌اند. به‌همین دلیل شما می‌توانید کتاب‌هایی به زبان‌های مختلف زنده دنیا درباره ایران بخوانید. علاوه‌بر تنوع زبان‌های موجود در این بخش، قدمت کتاب‌های تالار سهروردی هم بسیار قابل‌توجه است. بعضی از این کتاب‌ها از دوره‌های پیش از پهلوی و قاجار هستند.
شما می‌توانید از شنبه تا چهارشنبه روزهای غیرتعطیل از ساعت 0 صبح تا 4 بعداز ظهر به این بخش مراجعه کنید و به‌صورت قفسه باز از کتاب‌ها استفاده کنید.
کتابخانه کودکان و نوجوانان کتابخانه ملی ایران
این بخش یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین بخش‌های کتابخانه ملی ایران محسوب می‌شود که کتاب‌های درسی و غیر درسی متنوعی برای کودکان و نوجوانان بین 7 تا 14 سال دارد. کتابخانه کودکان و نوجوانان در دو طبقه ساخته شده و در بخش شرقی کتابخانه ملی ایران قرار دارد. این کتابخانه علاوه‌بر داشتن کتاب‌ها، انواع کتاب‌های صوتی و گویا را هم دارد که کودکان و نوجوانان می‌توانند از آن‌ها هم استفاده کنند.
این قسمت دارای نشریه خاص کودکان، کتاب‌های ویژه کودکان نابینا، کتاب‌های مختلف دیداری و مصور، ابزار و وسایل ویژه نقاشی کودکان، بخش ویژه قصه‌خوانی و داستان گویی، کتاب‌ها و نشریات ویژه نوجوانان و… است. بنابراین شما می‌توانید در این بخش نشسته و ساعت‌ها با کودکان و نوجوانان سرگرم باشید.
تالار رودکی کتابخانه ملی ایران ویژه معلولان
در کتابخانه ملی ایران سعی شده به گروه‌های مختلف توجه ویژه‌ای شود. یکی از این گروه‌ها معلولان و ناتوانان جسمی هستند. این بخش از کتابخانه دسترسی راحتی دارد و افراد می‌توانند با ویلچر به این بخش تردد آسانی داشته باشند.
علاوه‌بر دسترسی راحت، تالار رودکی کتابخانه ملی ایران به تجهیزات مختلف برای مطالعه، جستجو و… مجهز شده است که معلولان می‌توانند با استفاده از آن‌ها عملکرد بهتری داشته باشند، مانند جستجو با نرم‌افزار پکجا و… . همچنین معلولان گرامی می‌توانند در این بخش از کتابخانه ملی ایران به‌راحتی بنشینند ودر نورکافی و فضای راحت آن‌جا مطالعه کنند.
کتابخانه نابینایان و کم بینایان در کتابخانه ملی ایران
کتابخانه ملی ایران برای همه اقشار و گروه‌های مختلف جامعه بخش‌های ویژه‌ای دارد. یکی از جالب‌توجه و ارزشمندترین بخش‌های این کتابخانه، بخش مربوط به نابینایان و کم بینایان است. در این بخش کتاب‌های مختلفی ویژه این افراد جمع‌آوری شده است.
یکی از امکانات این بخش کتابخانه ملی ایران کتاب‌های گویاست. کتاب‌های گویا شامل انواع کتاب‌های درسی و غیر درسی است که روی سی‌دی و کاست ضبط شده‌اند. افرادی که شرایط بینایی خاصی دارند، می‌توانند با این کتاب‌های صوتی مطالعه کنند.
همچنین کتاب‌های این بخش از کتابخانه ملی ایران با خط بریل نوشته شده‌اند و کاربران می‌توانند علاوه‌بر استفاده از کتاب‌های گویا، کتاب‌هایی با خط بریل را برای مطالعه انتخاب کنند.
کتابخانه دیجیتال در کتابخانه ملی ایران
بعضی از منابع تمام متن، از کتابخانه دیجیتال و کتابخانه دیجیتال کودکان در دسترس اعضا قرار دارد. برای اطلاع بیشتر به وب سایت‌های زیر مراجعه کنید.
http://icnl.nlai.ir/default.aspx
http://dl.nlai.ir
بازدید از کتابخانه ملی ایران
اگر عضو کتابخانه ملی ایران نشده‌اید، باید بدانید که بازدید از کتابخانه به صورت فردی و گروهی با انجام هماهنگی قبلی امکان‌پذیر است و مسیر بازدید با نظر کارشناسان تعیین می‌شود.
برای انجام هماهنگی باید حداقل دو هفته مانده به زمان پیشنهادی، فرم درخواست بازدید را کامل کنید. این فرم روی پرتال کتابخانه در دسترس علاقمندان است. همچنین می‌توانید برای ارتباط با کارشناسان بازدید با شماره‌های 81623055-81623060- 81623039 تماس بگیرید. تاریخ و ساعت پیشنهادی شما توسط کارشناسان بررسی و تا 48 ساعت پس از ارسال فرم به اطلاع شما خواهد رسید.
