کنار برج‌های سر به فلک کشیده تهران، خانه‌هایی را می‌توان یافت که روایتگر تاریخ این مرز و بوم هستند. خانه‌هایی تاریخی با معماری حیرت‌انگیز، جا‌مانده از دوران قاجار که در محاصره آپارتمان‌های نوساز چندین طبقه قرار گرفتهاند و این سوال را در ذهن رهگذران ایجاد می‌کنند که آیا ممکن است یک خانه تاریخی در چنین محله‌ای، هنوز پابرجا باقی مانده باشد! خانه مینایی یکی از این خانه‌های ارزشمند است که میراث تاریخی گرانبهایی به شمار می‌رود.
خانه مینایی، از معدود املاک باقیمانده از منیرالسلطنه در محله منیریه تهران، در دل پایتخت، در خیابان ولیعصر (عج) جای گرفته است. این خانه روایتگر گذشته خیابان ولیعصر (عج) است و امروزه به نام موزه این خیابان طویل و خاطره‌ساز، با چنارهای زیبایش مبدل شده است. در این مطلب در نابرو با ما همراه باشید تا بیشتر با خانه مینایی از دیدنی های تهران آشنا شوید.
سرگذشتی شیرین و تاریخی از خانه مینایی
همان‌طور که می‌دانید، میدان منیریه برگرفته از نام منیرالسلطنه، یکی از همسران ناصرالدین شاه قاجار است و تنها میدان و محله‌ای در تهران است که به نام یک خانم نام‌گذاری شده است. منیرالسلطنه، دختر محمدتقیخان معمار‌باشی بود. محمدتقیخان، یکی از معماران مدرسه دارالفنون و رییس دیوان‌اعلی بود. وی پس از ساخت دارالفنون، به ریاست اداره بنای دیوان‌اعلی که زیر نظر وزارت دربار بود، ارتقا یافت.
به سبب رفت‌وآمد محمدتقیخان به دربار، شاه از شایستگی‌ها و فراست دختر محمدتقیخان، چیزهایی شنید و در نتیجه منیرالسلطنه را به عنوان یکی از همسران محبوبش انتخاب کرد. ازآنجاکه وی از اشراف نبود، این دختر در دسته همسران غیردائم ناصرالدین شاه قرار گرفت. این خانه و زمین‌های اطرافش، محل سکونت منیرالسلطنه بود.
بعد از فوت وی، این خانه به همراه زمین‌های اطراف به پسر وی، کامران میرزا نایب‌السلطنه که پسر سوم ناصرالدین شاه بود، رسید. بعد از فوت کامران‌میرزا، به عبدالحسین میرزا فرمانفرما فروخته شد. بعد از آن قدیمی‌ترین تاریخ ثبت شده برای خانه مینایی در سند مالکیت، به سال ۱۳۱۳ شمسی و به نام آقامیرزاتقی رضایی بازمی‌گردد.
این خانه در سال ۱۳۹۴ توسط سازمان زیباسازی شهر تهران، از مالک آن خریداری شد و پس از مرمت و بازسازی، این خانه به نام «خانه مینایی» با عنوان «موزه خیابان ولیعصر (عج)» هم‌زمان با هفته تهران، در مهر ماه سال ١٣٩٨ رونمایی و افتتاح شد.
ویژگی‌های خانه مینایی
خانه مینایی در محله منیریه و در میان خانه‌های نوساز، در کوچه‌ای که سابقا به کوچه «انشا» معروف بوده، قرار گرفته است. ناصرخان انشا، همسایه آقای مینایی بود. ناصرخان، تصدیق اتومبیل‌چی‌گری یا همان گواهینامه رانندگی صادر می‌کرد. آن زمانها در تهران، همه از دور و نزدیک، آدرس خانه انشا را می‌گرفتند تا به وی مراجعه کنند.
احتمالا او حتی فکرش را هم نمی‌کرد که تهران این همه شلوغ شود. ولی حالا، خانه انشا را کوبیده و ساخته‌اند، ولی خانه مینایی هنوز در کوچه قدیم انشا پابرجاست.
خانه مینایی یک بنای شمالی-جنوبی است. این خانه دارای دو حیاط کوچک و بزرگ است که بنا را به کوچه متصل می‌کنند. بنابراین خانه مینایی برخلاف اکثر خانه‌هایی است که حیاط در وسط و اتاق‌ها و تالارها پیرامون آن ساخته می‌شدند، بنا در مرکز خانه و حیاط‌ها پیرامون آن را گرفتهاند. سمبل زیبای خانه مینایی، دو طاووس و تندیس تاج پادشاه قاجاری که بر نمای خارجی خانه نقش بسته است. زیبایی این سمبل را طراحی، معماری و سایر ریزه‌کاری‌های به کار رفته در نمای خارجی خانه تکمیل کرده است.
خانه مینایی در دو طبقه و دارای 12 اتاق، دو آشپزخانه، دو دستشویی، دو دالان و یک پلکان شرقی رو به حیاط جنوبی است که دو طبقه را به هم متصل می‌کند. در مقایسه با خانه‌های اعیانی تهران قدیم، خانه مینایی، خانه کوچکی به شمار می‌رود. هر طبقه این بنا شامل شش اتاق است که سه اتاق آن رو به حیاط جنوبی و سه اتاق دیگر رو به حیاط شمالی است و با راهرویی از هم تفکیک شده‌اند.
خانه مینایی از معماری ارزشمندی برخوردار است و همه نشانه‌های معماری قدیم ایرانی را داراست، از جمله آب‌انبار، اتاق‌های زمستانه و تابستانه، طاقچه، آینه‌کاری و یک حوض زیبا که در وسط حیاط جنوبی تعبیه شده است. گفته می‌شود آقای مینایی، این خانه را بدون بررسی خریده است، آن هم به این دلیل که صدای اذان مسجد فخریه، در این خانه به گوش می‌رسیده است. وی، در روزهای ۱۴ و ۱۵ ماه مبارک رمضان، خانه را در اختیار هیات مذهبی قرار می‌داده است. بعلاوه، در مناسبت‌های مذهبی دیگر، این خانه محلی برای برپایی مراسم و اجتماع اهالی محل بوده است.
خانه مینایی به عنوان موزه خیابان ولیعصر (عج)
خیابان ولیعصر (عج) تهران، دارای گذشته‌ای پرفراز و نشیب و پرماجرا است. اگر به تاریخ و آن‌چه بر این خیابان گذشته است، علاقه‌مندید، می‌توانید برای مرور خاطرات آن به خانه‌ای پای بگذارید که از همان ابتدا شاهد حوادث و تغییرات فرهنگی و اجتماعی این خیابان بوده و اکنون فرصت و امکانی برای دیده شدن، شنیده شدن و گفتن خاطراتش پیدا کرده است.
امروز خانه مینایی به موزه‌ای با هفت روایت‌خانه با عناوین «داستان خیابان ولیعصر (عج)»، «هفت‌خوان»، «قصه یک مکان»، «دیروز و امروز»، «خانه مینایی»، «شهروندان ولیعصر (عج)» و «هنر و ادبیات» تبدیل شده است.
ورود به خانه مینایی
در لحظه ورود به خانه، ابتدا زیبایی بنا و معماری آن، با آن پنجره‌های رنگی و پرده‌هایی سپیدش، توجه شما را جلب می‌کند. این خانه حیاطی دارد با یک باغچه کوچک پرگل و یک حوض زیبا که چند گلدان گل در اطرافش قرار گرفته است. داخل ساختمان، رو‌بروی درب اصلی، پلکانی است که شما را به طبقه دوم هدایت می‌کند.
کنار پلکان، سه اتاق جنوبی تو‌درتو قرار دارد. کمی جلوتر، راهرویی است که سه اتاق تودرتوی شمالی را از اتاق‌های جنوبی مجزا می‌کند. در اتاق‌های جنوبی، یک نقشه دیجیتالی لمسی به شکل یک میز بزرگ قرار گرفته است که می‌توانید نقشه خیابان ولیعصر (عج) قدیم با نام‌های قدیم محله‌ها، میدان‌ها و خیابان‌های اطراف را جست‌وجو و مشاهده کنید.
در اتاق‌های دیگر، عکس‌هایی از خیابان ولیعصر (عج) در ادوار گذشته و توضیحات مربوط به هر یک، به همراه اسناد، قراردادها، نامه‌ها و تمام مستندات مربوط به این خیابان به نمایش درآمده است. هم‌چنین، وسایل اهدایی و عکس‌های جمع‌آوری شده از مغازه‌های بسیار قدیمی این خیابان نیز به همراه توضیحات کامل آن‌ها در این‌جا وجود دارد.
در راهرو نیز، با ایده‌ای بسیار جالب، نام پنج میدان واقع در خیابان ولیعصر (عج)، به همراه عکس‌های قدیمی و جدید از آن‌ها قرار گرفته است. بعلاوه، در کنار نام و عکس هر میدان، تلفنی تعبیه شده است که با برداشتن گوشی آن، توضیحات تکمیلی را درباره آن میدان بازگو می‌کند. بر کف راهرو نیز نقشه و ترتیب استقرار پنج میدان به نمایش در آمده است.
انتهای راهرو، نام تمام محله‌های خیابان ولیعصر (عج) بر روی دیوار نقش بسته است و به وسیله مانیتور بزرگی که بر روی دیوار نصب شده، می‌توانید موقعیت جغرافیایی این محله‌ها را جست‌وجو و رویت کنید.
از پلکان که بالا می‌روید، در مقابل شما راهرویی قرار دارد که شش اتاق شمالی و جنوبی طبقه دوم را از هم مجزا می‌کند. اتاق اصلی جنوبی، مهمان‌خانه است. روزگاری در ایران، خانه‌ها مهمان‌خانه داشتند؛ ولی اکنون در بیرون از این پنجره‌های زیبای رنگی، کمتر نشانی از آن را می‌توان یافت. مهمان‌خانه‌ای باشکوه و حیرت‌انگیز با نقش‌ونگار زیبای دیوارها و وسایلی قدیمی که مجموعه‌ای تماشایی را در کنار یکدیگر به نمایش گذاشته است.
رادیویی عتیقه در مهمان‌خانه، سرگذشت خانه مینایی را، هم‌چنان که شما محو زیبایی اطراف هستید، بازگو می‌کند. در مهمان‌خانه، یک در چوبی، شما را به بالکنی کوچک و دنج می‌رساند. این مهمان‌خانه یک اتاق زیبای دیگر نیز دارد که در چند قسمت آن هدفون‌هایی تعبیه شده است.
این هدفون‌ها، قصه‌ها و روایت‌های شیرین خیاط‌های قدیم خیابان ولیعصر (عج) را در مورد شغل‌شان و حال‌و‌هوای قدیم خیابان ولیعصر (عج)، در کنار وسایل و عکس‌هایشان، پخش می‌کند. لازم به ذکر است که موزه، اقدامات خلاقانه دیگری نیز در دست اقدام دارد که به زودی به مجموعه اضافه خواهد شد.
دسترسی و زمان بازدید از خانه مینایی
خانه مینایی در خیابان ولیعصر (عج)، کمی بالاتر از میدان منیریه، در انتهای کوچه کریمی‌طینت (انشای سابق)، واقع شده است. برای دسترسی به این خانه زیبا با خودروی شخصی، می‌توانید از جنوب به شمال خیابان ولیعصر (عج) به میدان منیریه برسید. هم‌چنین می‌توانید از خیابان کارگر جنوبی وارد خیابان معیری و سپس میدان منیریه شده و کمی بالاتر از میدان، داخل کوچه کریمی‌طینت بپیچید.
اگر می‌خواهید با وسایل نقلیه عمومی به خانه مینایی بروید، می‌توانید از اتوبوس‌های BRT خط راه‌آهن-تجریش استفاده کنید و در ایستگاه منیریه پیاده شوید. هم‌چنین با خط سه مترو نیز می‌توانید در ایستگاه منیریه پیاده شده و در خیابان ولیعصر (عج) به سمت شمال، دقایقی پیاده‌روی کنید.
کوچه چهارم از سمت راست، کوچه کریمی‌طینت است و شما می‌توانید خانه مینایی را در انتهای آن، سمت چپ رویت کنید. بازدید برای عموم رایگان است. خانه مینایی، همه روزه به غیر از روزهای شنبه، از ساعت ۹ الی ۱۷ میزبان بازدیدکنندگان است.
