یزد را شهر مسالمت و مدارا می‌شناسند. روزگاری نه چندان دور یهود، مسلمان و زرتشت؛ کنیسه، مسجد و آتشکده را کنار هم داشتند. این افراد علاوه‌بر زندگی مسالمت‌آمیز، هریک در عمران و آبادانی شهر کوشیدند. آن‌ها شهری پر از بناهای تاریخی ساختند. مارکار هم یکی از این اماکن تاریخی است که در مرکز شهر یزد قرار دارد. با من در نابرو همراه شوید تا بیشتر از این مجموعه و تاریخچه‌اش بدانید.
مجموعه مارکار، یادگار بازرگان ساکن هند
پشوتن جی دوسابایی مارکار یکی از زرتشتیانی بود که هم و غم خود را علاوه‌بر زرتشتیان، برای رفاه و آسایش حال همه مردم یزد گذاشت. مارکار از نیکوکاران پارسیان هند بود و ریشه در ایران داشت؛ همین امر او را مصمم کرد تا مجموعه مارکار را بسازد. او برای سرکشی به پروژه در حال ساخت خود و حمایت از هموطنانش سه بار به ایران سفر کرد و هر سه بار از شاه ایران نشان عالی دریافت نمود.
پشوتن مارکار، مدرسه و پرورشگاه را در سال 1313 و در زمان رضاشاه پهلوی برای آموزش‌وپرورش دختران و پسران ایران ساخت و آن را به همه بی‌بضاعتان و مستمندان یزد و اطراف آن اختصاص داد. مجموعه مارکار شامل مدرسه، پرورشگاه و برج ساعت است. برج ساعت خارج از محوطه پرورشگاه و نزدیک میدان مارکار، یکی از میادین معروف یزد قرار دارد.
مارکار کجاست؟
اگر از میدان مارکار به سمت کوچه فرش مشهد بپیچید، ساختمانی قدیمی و آجری مقابل شما ظاهر می‌شود که به پرورشگاه مارکار معروف است. در حیاط بزرگ مجموعه، حوضی وجود دارد که مرکز حیاط را گرفته است. همچنین درختان قطور و سرسبزی از جنس مورد و سرو را می‌بینید که قدمت‌شان به صد سال هم می‌رسد و خنکای خود را بر رهگذران، مسافران و گردشگران هدیه می‌دهند. انتهای حیاط ساختمانی بزرگ قرار دارد. سردر این ساختمان نمادی از فروهر قرار گرفته و شعری از حضرت مولانا را می‌توانید روی آن ببینید.
نوآوری در معماری و کاربری
این ساختمان از دو قسمت تشکیل شده است. دو بخش آن با ایوانی مسقف، طویل و با ستون‌ها و سرستون‌های بسیار زیبا به هم وصل هستند. قسمتی از این ساختمان 18 اتاق آموزشی و یک سالن 800 نفری دارد.
مدرسه مارکار کاملا مدرن و متفاوت از مدارس سنتی آن زمان بود. فضاهای آن شامل اتاق‌های آموزشی، کلاس‌های درس، خوابگاه، زمین فوتبال، بسکتبال و والیبال بود که در ایران آن زمان کمتر دیده می‌شد. این مکان تا سال 1357 همچنان پرورشگاه بود.
بعدها گاهی به‌عنوان پناهگاه جنگ‌زده‌ها و گاهی دیگر برای مسافرخانه استفاده می‌شد؛ اما در دهه هشتاد به مکانی آموزشی پژوهشی با نام «پردیس دانش مارکار» تبدیل شد که در بعضی از کلاس‌های آن دروس دینی و مراسمهای زرتشتی برگزار می‌شد. همچنین کنار مدرسه، کتابخانه‌ای با کتابهای قدیمی و خطی برای تحقیق پژوهشگران قرار گرفته است.
بخش دیگر مارکار، یک پرورشگاه شامل سه سالن خواب، 9 اتاق، زیرزمین و اتاق ویژه مدیر بود. منبع تامین آب این مجموعه، قنات و گاورویی بود که در زیرزمین قرار داشت. بعدها آب انباری هم به آن اضافه شد. همه ساختمان با خشتریال گل و نمایی آجری ساخته شده و فقط خانه سرایداری گوشه حیاط از جنس کاهگل است. این بنا در سال 1377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ساختمان مارکار که در سال‌های اخیر به خوابگاه شبانه‌روزی تبدیل شده بود، درسال 1394 با کمک دکتر اسفندیار اختیاری و حمایت مالی خانواده روانشاد شاه‌جهان گودرز به موزه تاریخ و فرهنگ زرتشتیان تبدیل شد.
در این موزه چه می‌بینید؟
در ساختمان مارکار ابتدا با تاریخچه‌ای از بنا و زندگی‌نامه پشوتن مارکار آشنا می‌شوید. بعد آئین‌ها و مراسم زرتشتیان، نماز و کار موبدان، نوع پوشش آنان، سخنانی از زرتشت و کتاب گاث‌ها را خواهید دید.
در بخش دیگر موزه با آتشکده زرتشتیان، دخمه و زیارتگاه‌هایی مانند چک چک مواجه می‌شوید. در این‌جا می‌توانید شیوه زندگی زرتشتیان، خانه‌ها و آداب‌ورسوم آن‌ها را نیز ببینید. علاوه‌بر آن با پخش فیلم‌های کوتاه از مراسم و جشن‌های زرتشتی می‌توانید از این جنبه زندگی زرتشتیان هم مطلع شوید.
در قسمتی از این موزه، وسایل مورد استفاده این پرورشگاه در سال‌های گذشته را به‌نمایش گذاشته‌اند. همه توضیحات مربوط به این موزه به زبان‌های فارسی و انگلیسی نوشته شده است. علاوه‌بر حضور راهنمایان گردشگری که راهنمایی گردشگران را به عهده دارند، می‌توانید با نصب اپلیکیشن «رستا» روی موبایل خود راحت‌تر از این موزه دیدن کنید.
اگر گذرتان به این موزه افتاد و از آن دیدن کردید، تجربیات خود را با مخاطبان نابرو به‌اشتراک بگذارید.
