شهر آدم کوچولوها شهری است که بارهاوبارها در افسانه‌های مختلف از جمله قصه گالیور نام آن را شنیده‌ایم. انسان‌هایی کوچک که با شرایط خاصشان شهر و لوازم زندگی در قد و اندازه خود داشتند. نمونه چنین داستان‌های دلچسبی در همه شهرها وکشورهای جهان وجود دارد و بعضی از آنها به صورت نمایشنامه روی پرده به اجرا درآمده است. در کشور ما هم سفرنامه‌هایی وجود دارد که نویسندگان آن از سفر به روستای آدم کوچولوها صحبت کرده‌اند. آیا وجود این روستا با لی‌لی‌پوت‌ها واقعیت دارد؟! روستای آدم کوچولوها، از هفت روستای شگفت‌انگیز دنیا است که سالانه هدف گردشگران مختلفی بوده است. روستای ماخونیک که از جاهای دیدنی خراسان جنوبی محسوب می‌شود، شهرت زیادی دارد. مطلب من در نابرو را درباره این روستا و شگفتی‌های آن بخوانید.
تاریخچه روستای مادخونیک
سرزمین لی‌لی‌پوت‌های ایران یعنی روستای ماخونیک، دارای قدمتی ۴۰۰ ساله است. مردم ساکن این روستا از اهالی کوچ کرده افغان و مردم طایفه غلام محمدرضابخش هستند که به‌طورمعمول طایفه‌ای کوتاه قد بودند. این افراد با مهاجرت احمدخان و خانواده‌اش از افغانستان به این منطقه که بین کوه‌ها و جایی بی‌آب و علف بود، خانه‌های ویژه‌ای ساختند. نام ماخونیک با چهار روایت روی این روستا نهادینه شده است. روایتی نام این روستا را به دلیل آب‌وهوای خنک آن و روایتی دیگر این نام را به دلیل مادخونیک، شکافی در کوه نزدیک روستا می‌داند. در روایت سوم دلیل این نامگذاری پیوند دو کلمه “ماه” و “دخونیک” در زبان پهلوی و به معنای سرزمین ماه است. همچنین عده‌ای نام این روستا را به دلیل برخورد سرد اهالی با مأموران دولتی می‌دانند. اما چرا از این مردم به عنوان آدم کوچولوها یاد می‌شود؟!
ماخونیک، سرزمین آدم کوچولوها
به دلیل موقعیت قرارگیری روستا و وجود گذرگاه‌های سخت بین کوه‌ها، ارتباط با شهر و مناطق اطراف بسیار دشوار بود. همچنین نبود امکانات کشاورزی باعث شد اهالی روستا فقط از طریق دام کوچک، جو، شلغم، گندم، پسته کوهی و درختان عناب موجود در اطراف روستا تغذیه کنند. بنابراین گوشت و برنج به‌عنوان دارو، سالی یک بار استفاده می‌شد. این نوع تغذیه به‌تدریج باعث فقر غذایی شد و رشد طبیعی مردم را دچار اختلال کرد. به‌طوری‌که تعداد زیادی از اهالی تنها ۱۳۰ سانتی‌متر قد داشتند. حتی کشف یک مومیایی ۲۵ سانتی‌متری متعلق به یک بچه در سال ۲۰۰۵ میلادی به کوتاه‌تر بودن قد این افراد اشاره دارد. باگذر زمان و به‌لطف جاده‌ای که بعدها به این روستا کشیده شد، نوع تغذیه مردم بهتر شد. درنتیجه تغییراتی که در سبک زندگی آنها رخ داد، رشد این مردم روال طبیعی خود را طی کرد.
غذاهای موجود در روستای ماخونیک
درحال حاضر کاچی از غذاهای معروف روستای ماخونیک است که در طرز تهیه آن شلغم نقش اصلی را دارد. این مردم مشغول دامداری و کشت زردک، چغندر، جو، شلغم، گوجه، پیاز، زعفران و کاشت درختانی از جمله توت، انجیر، عناب، انار، انگور و بادام در اطراف قنات روستا هستند. تعدادی از آنها هم در معدن سنگ نزدیک روستا مشغول کار هستند.
زنان روستای ماخونیک همچنین با هنر قالیبافی کنار مردانشان درآمدزایی می‌کنند. در حدود 20 سال پیش مردم این روستا لباسی دستباف، از جنس پارچه ضخیم کرباس به تن می‌کردند؛ اما درحال حاضر برای تهیه لباس به شهرهای اطراف روستا مراجعه می‌کنند. این مردم با ساخت مکتب‌خانه از همان ابتدا کودکانشان را با قرآن و محتوای آن آشنا کرده بودند و امروزه با ساخت مدرسه امکان تحصیل برای این مردم فراهم شده است.
معماری خانه‌ها در روستای ماخونیک
۲۰۰ خانه به‌هم فشرده در دامنه گود تپه‌ها محل سکونت این آدم کوچولوها بوده که در و پنجره‌های بسیار کوچکی دارند. خانه‌هایی از جنس کاهگل، سنگ یا چوب با ۱.۵ الی۳ متر طول و ۳ تا ۵ متر عرض که خانوارهایی با جمعیت زیاد در آن سکونت داشتند. این خانه‌ها با دو پله در قسمت درگاه و فضاهای مختلف مانند کندیک برای نگهداری مواد غذایی مانند جو و گندم سرپناهی برای اهالی روستای ماخونیک بوده‌اند. از دیگر فضاهای موجود در این خانه‌ها می‌توان به کرشک اشاره کرد که درون آن اجاقی برای پخت‌وپز وجود داشت. همچنین قسمت اصلی خانه به نام آدمی یا خانه‌نشست بخش دیگری از خانه بود که حکم اتاقی برای انجام کارهای روزانه، خواب و پذیرایی را داشته است. هنگام ساخت خانه‌های بهاره و تابستانه، برای پوشش سقف از برگ استفاده می‌کردند تا از خنکای موجود و نور در این فصول استفاده شود.
آدم کوچولوهای روستای ماخونیک هنگام ساخت خانه‌های خود بسیار هوشمندانه عمل کردند؛ چراکه سرمای شدید فصل زمستان و عدم وجود هیزم باعث می‌شد مردم برای گرم نگهداشتن محل سکونتشان طراحی خاصی را اجرا کنند. دیوارهای کوتاه، پنجره‌هایی به اندازه کف دست و درهایی به سمت جنوب، خانه‌ها را از ورود طوفان‌ها و بادهای شمالی در امان نگه داشته و امکان نفوذ سرما را به حداقل می‌رساند.
امروزه باتوجه به جاده‌های موجود در مسیر روستای ماخونیک، طراحی خانه‌ها و مصالح به کار رفته در ساخت آنها به‌طورکامل تغییر کرده است. برج سنگی که محلی برای دیده‌بانی و نگهبانی از روستا و مردم آن بود، در فاصله کمی از روستا روی نقطه مرتفعی ساخته شده و هنوز وجود دارد.
یافته‌های تاریخی روستای ماخونیک
سنگ‌سیاه، سنگ‌نگاره‌ای در قنات ماخونیک طرح حکاکی شده‌ای از یک چوپان و بز دارد که مقداری از آن به‌دلایل جوی از بین رفته است. این سنگ‌نگاره نشان از شغل دامداری مردم این روستا دارد.
بیمارستان صحرایی در ماخونیک
سوراخی در ۳۰ کیلومتری این روستا حفر شده که اهالی به آن قرنطینه می‌گویند. این مکان مانند بیمارستان صحرایی بود. در آن زمان به‌دلیل رواج بیماری آبله از افغانستان، مردم مبتلا را برای درمان و یا مرگ، مدت‌ها در آنجا قرار می‌دادند و اگر فردی از این بیماری جان سالم به در می‌برد، به‌عنوان پرستار بیماران دیگر در این حفره می‌ماند. برج گل‌انجیر، منزل سرگردونی و نادر مرده از آثار دیگر یافت شده در این روستا هستند.
موقعیت روستای ماخونیک
این روستا بزرگ‌ترین روستا بین ۱۲ روستای دیگر منطقه ماخونیک محسوب می‌شود که در استان خراسان جنوبی قرار گرفته است. بنابراین اگر قصد دیدن این روستای جالب را دارید، با رسیدن به شهر بیرجند، به طرف شهر سربیشه، در سمت شرق برانید و با رسیدن به دهستان درح به سمت جاده فرعی روستای سفالبند به مسیر خود ادامه دهید تا پس از گذر از این روستا به منطقه ماخونیک برسید.
آب‌وهوای منطقه ماخونیک و فصل سفر
آب‌وهوای روستا در فصل بهار و پاییز دلچسب و ملایم است و این فصول بهترین زمان برای سفر به این روستا هستند. فصل تابستان به دلیل گرمای زیاد این منطقه را خشک و برای سفر نامناسب می‌کند. همچنین سرمای شدید در زمستان باعث تردد سخت و دردسر برای اهالی و مسافران است.
امکانات رفاهی روستای ماخونیک
مسیر آسفالت برای رسیدن به این روستا دسترسی به منطقه ماخونیک را آسان کرده است. همچنین آب شرب، خانه بهداشت، مکتب‌خانه و مدرسه، تعمیرگاه‌های موتور و جوشکاری، حمام‌ها و انرژی برق از جمله امکانات موجود در روستای ماخونیک هستند. علاوه بر این امکانات وجود مغازه‌های قصابی، نانوایی و خواروبار فروشی امکانات رفاهی را برای اهالی و گردشگران فراهم کرده است.
اقامت در منطقه ماخونیک
برای اقامت باید به شهر بیرجند در فاصله ۱۳۱ کیلومتری این روستا رفته و از هتل‌ها و مهمانسراهای موجود در این شهر استفاده کنید. چراکه اهالی این روستا فضای کافی برای پذیرایی از مهمانان و گردشگران را ندارند.
روستاهای اطراف
در اطراف ماخونیک روستاهایی با نام‌های کفاز، چاپنسر، توتک، سفالبند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه، میشنو، خارستو و جلارو وجود دارند که می‌توانید از آنها نیز دیدن کرده و با سبک زندگانی و فرهنگ اهالی آن آشنا شوید.
سفر به این روستا و آشنایی با اهالی آن از گذشته‌های دور تاکنون، خاطره‌ای از شگفت‌انگیزترین روستاهای ایران را برایتان به‌یاد ماندنی می‌کند. اگر شما هم سفری به این روستا داشته‌اید، خاطره خود را با مخاطبان نابرو درمیان بگذارید.
