مسجد جامع یزد؛ قلب تپنده شهر کویری

شما با سفر به شهر یزد، قدم زدن در بافت قدیمی و تماشای بنا‌های کاه‌گلی آن به یاد داستان‌های کهن ایرانی خواهید افتاد. داستان‌ها و افسانه‌هایی که مادربزرگ‌ها برای کودکان تعریف می‌کنند. بافت قدیمی شهر جان می‌دهد برای گم‌شدن، برای غرق‌شدن در دل تاریخ یزد! پیشنهاد می‌کنم درصورتی‌که سفری به یزد داشتید، ساعت 2 تا 4 ظهر به گشت‌وگذار در این کوچه‌وپس‌کوچه‌ها بروید. از سکوت کوچه‌های باریک و آفتابی که از میان حفره‌های کوچک بر صورت‌تان می‌تابد، لذت ببرید. بعد بار دیگر هنگام غروب شاهد شلوغی و هیجان شهر باشید.

یکی از بناهای تاریخی که باید در روشنایی روز و خنکای غروب یزد به تماشای آن بروید، مسجد جامع یزد است. این مسجد قدیمی و تاریخی یکی از بناهای بسیار ارزشمند و مهم و از جاهای دیدنی یزد به‌شمار می‌آید. مسجد جامع یزد نه فقط از نظر تاریخی، بلکه از نظر اجتماعی و سیاسی هم بنای بسیار مهمی برای مردم یزد محسوب می‎شود. اگر دوست دارید درباره این مسجد بیشتر بدانید، با من در نابرو همراه باشید.

تاریخچه مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد، بنایی با قدمت 900 ساله است. این مسجد تاریخی بلندترین مناره‌ها را بین مساجد یزد داشته و در مرکز شهر قرار دارد. این مسجد را می‌توان ترکیبی از سه مسجد قدیمی در دوره‌های مختلف 100 سال گذشته دانست. تاریخچه و ساخت مسجد جامع از دوران پیش از اسلام آغاز شد و پایان آن به دهه اخیر برمی‌گردد. در دوران پیش از اسلام در مکان کنونی مسجد، آتشکده ساسانی برپا بود که تا دوران پس از اسلام هم از آن استفاده می‌شد. ساخت ساختمان اولیه مسجد، قرن ششم هجری آغاز شده و دودمان آل‌بویه بانی آن بوده‌اند؛ اما کتیبه‌های موجود نشان می‌دهد ساختمان فعلی دوره تیموری بنا شده است. بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سردر رفیع مسجد، مناره‌ها و کتیبه‌ آن هم به زمان شاهرخ دوره تیموریان برمی‌گردد.

هنگامی که وارد مسجد جامع یزد شوید، توجه شما به کتیبه سردر آن جلب خواهد شد. روی این کتیبه نام شاهرخ تیموری، سلطان جهانشاه و تاریخ 861 هجری قمری حک شده است که به‎راحتی می‌توانید آن را ببینید. شاید این سوال برایتان پیش آید که چه زمانی مسجد جامع یزد به شکل و ظاهر امروزی آن درآمد؟ این مسجد تاریخی در گذر تاریخ بارها تغییر شکل داد و در نهایت دوره قاجار به شکل امروزی درآمد.

معماری مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی جهان است. این بنای تاریخی به‌قدری منحصربه‌فرد و بی‌بدیل ساخته شده که هرسال گردشگران بسیاری به قصد بازدید از آن به این شهر سفر می‌کنند.

فولکلر‌ها و داستان‌های عامیانه یزدی اینطور می‌گویند که خاک کاشی‌های به‌کار رفته در ساخت این مسجد و همینطور مصالح مورداستفاده از بنای مسجد جامع یزد از کربلا آورده شده است. همچنین این داستان‌ها می‌‌گویند برای ساخت مسجد به‌جای آب از گلاب استفاده کرده‌اند.

شما در این مسجد شاهد اصیل‌ترین بخش‌های هنر معماری بی‌نظیر ایرانی در گچ‌کاری‌های شبستان، صحن، گنبد و کاشی‌کاری‌های مناره‌های برافراشته این مسجد خواهید بود. بعضی از گردشگران زیباترین بخش این بنا را مجموعه ایوان، گنبدخانه و فضای پیرامون آن می‌دانند. نمای ایوان بسیار بلند بوده و با مجموعه‌ای از زیباترین تزیینات کاشی معرق و نقوش اسلیمی و گیاهی همچنین گره چینی پوشانده شده است.

محراب اصلی یا محراب واقع در گنبدخانه، مزین به انواع کاشی معرق، کتیبه و آجر ضربی است. روی کاشی ستاره‌ای‌ شکل موجود در آن، نام استادکار و تاریخ ساخت محراب را نوشته‌اند. همچنین گنبدهای زیبای این مسجد از نوع دو پوسته پیوسته بوده و روی آن، نقش گل صابونکی معقلی با ظرافت اجرا شده است. ظرافت طراحی روی گنبدها آنجا مشخص می‌شود که بر ساقه گل‌های صابونکی عبارت الملک الله به خط کوفی به‌صورت مکرر دیده می‌شود. علاوه‌براین ارتفاع مناره‌های مسجد جامع یزد به‌طور تقریبی به بیش از ۵۲ متر می‌رسد. مناره‌ها قطری درحدود ۸ متر دارند. نکته جالب دیگر درباره مناره‌ها این است که در ساخت آن‌ها از آهن استفاده نشده و همه بناها با طاق ضربی، کاه‌گل و گچ استوار هستند.

شیوه معماری این مسجد آذری است. به این سبک، سبک مغولی یا ایرانی-مغولی هم می‌گویند. بخارا و هرات شهرهایی هستند که بیش از سایرین، این سبک معماری را در خود جای داده‌اند. نقش‌های به کار رفته درتزیینات مسجد جامع یزد، نمادهایی هستند که به گونه‌ای با عقاید مذهب شیعه ارتباط دارد. البته نقش‌های میترایی به‌کار رفته در این بنا مربوط به دوران پیش از اسلام است.

هنگام ورود به مسجد جامع یزد، درست در ورودی مسجد زنجیری وجود دارد که توجه همه گردشگران را به خود جلب می‌کند. این زنجیر هم نشانه‌ای به نام خدا دارد و هم نماد عدالت مربوط به پادشاهان ساسانی است.

نگاره‌های به‌کار رفته در این مسجد هم شامل نقوش شمسه و ستاره، نقش قندیل، نقوش محراب مانند، گچ‎بری‎های زنجیره‎ای و… است. بین همه موارد گفته شده شمسه و ستاره بیشترین نقوش به‎کار رفته در طراحی مسجد را تشکیل می‌دهند. بیشتر این نقوش، مانند ستاره پنج‌پر مفاهیم نام‌های حضرت محمد(ص)، حضرت علی(ع) و پنج تن آل عبا را دربردارد.

دسترسی به مسجد جامع یزد

به طور یقین سفر شما به قلب شهر یزد، محله فهادان و دروازه‌شاهی جزء ماندگار‌ترین خاطرات شما خواهد شد. این مسجد از سال‌های دور در محله‌ی دروازه‌شاهی ریشه دوانده است. شما در ضلع غربی خیابان امام خمینی، انتهای خیابان مسجد جامع می‌توانید شاهد این سازه تاریخی بی‌نظیر باشید. برای دسترسی به این خیابان هم می‌توانید از خودروی شخصی یا تاکسی‌ها استفاده کنید. مسجد جامع یزد به‌قدری محبوب و مشهور است که همه یزدی‌ها آن را می‌شناسند. بنابراین کافی است به رانندگان تاکسی بگویید می‌خواهید به این مسجد بروید. بدون‌شک در کمترین زمان ممکن روبروی مسجد خواهید بود.

همچنین بهترین زمان سفر به یزد از نظر آب‌وهوا، از اوایل اسفند تا اوایل اردیبهشت است. در این بازه زمانی شهر کویری یزد هوایی کاملا معتدل دارد. البته اگر اصلا نمی‌توانید گرمای یزد را تحمل کنید، می‌توانید از آبان تا اسفند به این شهر سفر کنید. اگر به یزد سفر کردید، ما را در تجربه حضور خود در این شهر زیبا و بازدید از مسجد جامع یزد شریک کنید.