ساختمان‌های مدرن، قدیمی و بناهای تاریخی بسیاری در بافت قدیمی تهران، قد علم کرده‌اند. تقاطع خیابان امام خمینی در نقطه پایان خیابان حافظ و شروع خیابان وحدت اسلامی، یکی از قدیمی‌ترین میدان‌های تهران قرار دارد. میدان حسن آباد تهران و ساختمان‌های پیرامون آن یادگاری از تهران قدیم است که جایگاه تاریخی خود را در دل شهر حفظ کرده است. در این مطلب از نابرو با من در گذر از این میدان همراه باشید.
میدان حسن آباد، میدان پر تردد شهر
اگر در تهران زندگی نمی‌کنید و تا امروز از این میدان تاریخی دیدن نکرده‌اید، به شما پیشنهاد می‌کنم حتما سری به این بنای تاریخی بزنید. میدان حسن آباد یکی از پرترددترین میدان‌های تهران با بناهایی عجیب است. هرکدام از این بناها داستان‌های خود را دارند. کمتر کسی می‌داند که این میدان تاریخی چه داستان‌هایی را در دل خود گنجانده است. میدان حسن‌آباد با معماری منحصربه‌فرد و چشم‌نواز، یکی از زیبایی‌های تاریخی شهر به‌شمار می‌رود.
در گذشته این میدان را هشت گنبد می‌نامیدند. سبک معماری این بنا شباهت چندانی به آثار معماری قدیمی ایرانی ندارد. درحقیقت بیشتر به سبک معماری رنسانس در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی در اروپا شبیه است.
پس از رسیدن به میدان حسن آباد لحظه‌ای بایستید، یک نفس عمیق بکشید و سپس خود را از همهمه صداها، آدم‌ها و ماشین‌ها جدا کنید. دل به تک‌تک آجرها بسپارید و به ۹۰ سال پیش برگردید. شاید اگر شبی با چشمان بسته برای اولین بار به آن‌جا بروید و ناگهان چشمان خود را باز کنید، میان نورپردازی خیره‌کننده میدان و نمای زیبای ساختمان‌ها نتوانید تهران را به‌جا بیاورید.
اگر می‌خواهید یک دل سیر زیبایی‌های میدان حسن‌آباد را ببینید، نمای شب را از دست ندهید. توقع سکوت نداشته باشید؛ اما روی یکی از نیمکت‌های کنار میدان بنشینید و با خیال آسوده به تماشای ساختمان‌های زیبای منحنی شکل بنشینید. نکته دیگر اینکه در این میدان، پاتوق نقاش‌هایی را می‌بینید که با سطل‌های رنگ منتظر مشتری نشسته‌اند. در فصل زمستان بساط لبو و باقالی داغ و در فصل تابستان بساط میوه‌های فصل مانند هلو و زردآلو به راه است. همچنین وان‌های بزرگ پر از دوغ آبعلی و لیموناد خنک را می‌توانید در فصل گرما اطراف میدان ببینید. شما می‌توانید خیابان‌گردی خود را با این خوراکی‌ها تکمیل کنید.
تاریخچه میدان حسن آباد
میدان حسن آباد درگذشته با نام‌های میدان ملک‌المتکلمین، میدان هشت گنبد، میدان پهلوی و میدان ۳۱ شهریور شناخته می‌شد. این میدان در بافت تاریخی شهر تهران، تقاطع خیابان امام خمینی (سپه) با خیابان حافظ و خیابان وحدت اسلامی قرار دارد. میدان حسن آباد بخشی از بافت تاریخی و سنتی قاجاری است. این میدان و ساختمان‌های گنبدی پیرامونش در سال ۱۳۰۹ ساخته شد و به بهره‌برداری رسید. این مجموعه در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
پیش از ساخت این میدان تاریخی، باغ بزرگی در این منطقه وجود داشت که از املاک میرزا یوسف آشتیانی بود. پس از گسترش شهر تهران، باغ را به فرزندش حسن سپرد. پس از درگذشت میرزا یوسف آشتیانی، این ملک تکه‌تکه شد و به فروش رسید. امروزه در دل محله مسکونی حسن‌آباد تنها دو چهارراه از آن منطقه وسیع باقی مانده است.
گذرگاه‌های قدیمی این محله کم‌عرض و پیچ‌درپیچ بود. پس از تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی، رضاشاه یکی از افسران خود به نام بوذرجمهری را برای اصلاح و بازسازی تهران به ریاست شهرداری منصوب کرد. در زمان بوذرجمهری بود که چهارراه حسن آباد به میدانی دایره‌ای شکل به شعاع ۴۵ متر و مساحت حدود ۶۵۰۰ متر تبدیل شد. با ساخت ساختمان‌های گنبدی اطراف، این محله به هشت‌گنبد معروف شد. امروز نیز گوشه باختری میدان، روی کاشی فیروزه‌ای نام یکی از فروشگاه‌ها به نام «تیمچه هشت گنبد» نوشته شده است. قدیمی‌ترین گورستان تهران، شمال غربی میدان وجود داشت. امروز به‌جای آن نخستین ایستگاه آتش‌نشانی تهران دیده می‌شود. کنار گورستان نیز حمامی قدیمی قرار داشت که سال‌ها پیش تخریب شد.
معماری میدان زیبای تهران
میدان حسن آباد شباهت چندانی به آثار معماری قدیمی ایرانی ندارد. ابن بنا الهام گرفته از معماری رنسانس در سده‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی در اروپا است. ساختمان‌های چهار طرف میدان را قلیچ باقلیان ساخته و لئون تادوسیان طراحی آن را به عهده داشت. این میدان با چهار ساختمان و هشت گنبد به شکل منحنی و قرینه ساخته شده است. ساختمان‌ها چهارگوشه میدان را دربرگرفته‌اند.
پیش از انقلاب ۱۳۵۷ تندیسی از ملک المتکلمین از مبارزان شهید مشروطه خواه، در این میدان برپا بود. این مجسمه به علتی نامشخص به انبار پارک شهر انتقال پیدا کرد. پس از مدتی آهنگ برپایی دوباره آن برخاست و روشن شد که تندیس ناپدید شده است.
بازسازی میدان
اوایل دهه ۱۳۵۰، یکی از ساختمان‌های گنبدی میدان تخریب شد تا به جای آن ساختمان چند طبقه شعبه بانک ملی با نمای شیشه‌ای ساخته شود. با این ویرانی، قرینگی و یکپارچگی میدان از بین رفت. در سال ۱۳۸۰ و در پی بازسازی و مرمت دوباره میدان، ساختمان‌های دورتادور میدان که در وضع بدی به سر می‌بردند مرمت شدند. با این مرمت میدان حسن آباد اندکی از شکوه نخستینش را بازیافت.
شهرداری منطقه ۱۲ تهران، سازه‌ای نمایشی شبیه گنبد ویران شده روی نمای ساختمان مدرن و شیشه‌ای بانک ملی ساخت تا یکپارچگی نمای میدان پاس داشته شود. همه خیابان‌هایی که به میدان حسن‌آباد می‌رسند، سنگفرش هستند. زیرگذری شمالی- جنوبی برای گذر خودروها و پیوند خیابان‌های حافظ و وحدت‌اسلامی (شاهپور) زیر میدان ساخته شده است.
اطراف میدان فروشگاه‌های ابزار و یراق‌آلات و قفل‌فروشی دیده می‌شوند. ضلع جنوبی میدان بورس سیسمونی فروش‌ها و ضلع شمالی مرکز فروش مبلمان اداری و لوازم چوبی است.
توصیه
برای بازدید از میدان حسن آباد، بهتر است از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید؛ چراکه اگر مجوز ورود به محدوده طرح ترافیک را هم داشته باشید با مشکل پیدا کردن جای پارک مواجه می‌شوید.
دیدنی‌های اطراف میدان
برای آنکه خیابان‌گردی را در تهران قدیم کامل کنید، بهتر است نام تعدادی از جاذبه‌های اطراف میدان حسن آباد و فاصله آن‌ها تا این میدان را بدانید
- پارک شهر | ۳۵۰ متر پیاده‌روی
- استریت فود ۳۰ تیر | ۴۰۰ متر پیاده‌روی
- موزه ملی ایران | ۴۵۰ متر پیاده‌روی
- خانه موزه مقدم | ۵۰۰ متر پیاده‌روی
- سردر باغ ملی | ۶۰۰ متر پیاده‌روی
راه دسترسی
برای دسترسی به این میدان با خودرو شخصی، به این نکته توجه کنید که میدان حسن آباد در محدوده طرح ترافیک قرار دارد. برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌توانید از راه‌های زیر خود را به میدان حسن آباد برسانید:
مترو: ایستگاه مترو حسن آباد درست در میدان حسن آباد قرار دارد.
اتوبوس: برای رسیدن به میدان حسن آباد از اتوبوس‌هایی استفاده کنید که از خیابان امام خمینی می‌گذرند و در ایستگاه حسن آباد توقف دارند.
