کاخ هدیش شیراز؛ گشتی در کوشک شاهی تخت جمشید

کاخ هدیش به عنوان کاخ اختصاصی خشایارشاه شناخته می‌شود و قسمتی از کوشک شاهی تخت جمشید است. در کتیبه‌های به دست آمده از این کاخ آمده که این کاخ برای همسر خشایارشا ساخته شده. این کاخ در جنوب صفه قرار دارد و بر روی سنگ بنا شده. پلکان‌های دو طرفه در دو سمت آن وجود دارد که پلکان غربی به حیاط کاخ تچر و پلکان شمال شرقی به حیاط کاخ سه در متصل می‌شود.

هدیش که به معنای مکان بلند است، بلندترین بخش صفه تخت جمشید محسوب می‌شود. طبق مطالبی که خوانده‌ام، یافته‌های باستان شناسی نشان داده که ساخت این بنا در زمان پادشاهی داریوش شروع و در زمان خشایارشا به اتمام رسیده است.

معماری کاخ هدیش

بیشتر این کاخ که از جاهای دیدنی شیراز است، یک تالار مرکزی با 36 ستون که 6 ردیف 6 ستونی هستند، تشکیل می‌دهد. اغلب این ستون‌ها از بین رفته‌اند آثاری وجود دارد که نشان می‌دهد این ستون‌ها با پوشش طلایی یا کچ رنگی پوشیده شده بودند. در شمال تالار مرکزی ایوانی با 12 ستون وجود داشته و از طریق 2 درگاه بزرگ به داخل تالار راه داشته. در جنوب تالار نیز آثار دری وجود دارد که به بالاخانه باریکی راه دارد. این بالاخانه با معماری لبه کنگره‌دار ساخته شده و از غرب و شرق آن با پلکان‌هایی به حرم‌سرا راه‌هایی وجود دارد. پله‌های غربی حرم‌سرا الان وجود دارد ولی پله‌های شرقی که از آجر ساخته شده بود، از بین رفته است. پلکان شرقی در سال 57 توسط آقای بختیاری بازسازی شده.

از طریق ایوان جنوبی این کاخ منظره زیبایی از مرودشت را می‌توانید ببینید که معماران در طراحی کاخ به آن توجه داشته‌اند و ایوان را به آن سمت ساخته‌اند. بیشتر بنای این کاخ روی بدنه سنگی کوه بنا شده است.

دسترسی به اتاق‌های دیگر

اتاق‌های پایینی 7 متر پایین‌تر از سطح کاخ بوده و از طریق پله‌ها از این بنا قابل دسترسی بوده‌اند. از راه ورودی اصلی نیز امکان رفتن به کاخ‌های روی دشت امکان‌پذیر بوده است.

در دو سمت شرقی و غربی این بنا آثاری از دو ساختمان وجود دارد که محلی برای کفش کن، اتاق نگهبانی، برج محافظ و اتاقی چهار ستون وجود دارد. پله‌های موجود در شمال شرقی این بنا آن را به کفش کن شرقی متصل می‌کرده است. اگر به زندگی خصوصی خشایارشا علاقه دارید، می‌توانید از کاخ خصوصی او دیدن کنید و دوران او را در ذهن‌تان مجسم کنید.

ارزش هنری

نقش برجسته خشایارشا در روی ورودی بزرگ بنا با نقش برجسته حکاکی شده در این نقش دو نفر نیز در پشت او به عنوان چتر دار و مگس پران یا حوله دار انجام وظیفه می‌کنند. در این تصویر تاج خشایارشا به صورت صاف و بدون کنگره است. در سمت داخلی پنجره‌های کاخ هدیش افرادی را ترسیم کرده‌اند که بز کوهی یا حیوانی مانند آن و ظرف‌هایی را در دست دارند. دور تا دور دیواره‌های خارجی بنا سربازانی حکاکی شده‌اند که نیزه در دست دارند.

راه آب

راه آب زیرزمینی از شمال تا جنوب کاخ به منظور خنک کردن فضای کاخ وجود دارد. روی این آب راه در داخل تالار باز است و با توجه به بادهایی که وجود داشته باعث تعدیل هوای کاخ می‌شده است. طبق شنیده‌های من، دلیل وجود باد در این کاخ این موضوع است که قسمت جنوب کاخ باز بوده و باد از جنوب می‌وزیده است و این که این کاخ از کاخ‌های جنوبی موقعیتی بالاتری دارد. آب راه دیگری نیز وجود دارد که آب باران موجود در سقف را از طریق مسیرهای خاصی به منبع آب بزرگ در زیر کاخ می‌رساند.

کتیبه کاخ هدیش

بر بالای سر نقش خشایارشا و روی لباس او چندین کتیبه به زبان‌های بابلی، عیلامی و فارسی باستان وجود دارند که او را معرفی می‌کنند. بر روی جرز شمال شرقی این بنا کتیبه‎‌ای وجود دارد که از داریوش نام می‌برد، می‌داند.

کتیبه کامل‌تری نیز در دو طرف ایوان شمالی روی پیشانی دو جرز آن قرار دارد که به سه زبان مذکور نوشته شده است. در این کتیبه از بزرگی خدایی یاد می‌شود که زمین، آسمان، مردم و شادی را آفریده است و خشایارشا را شاه کرده است. در این کتیبه کاخ خشایارشا یگانه شاه در بین شاهان، یگانه فرمان روایان، شاه بزرگ ملل مختلف، شاه این سرزمین بزرگ و پسر داریوش شاه هخامنشی ذکر شده. او می‌گوید که کاخ هدیش را به خواست اهورامزدا ساخته. در ادامه از اهورا مزدا و خدایان دیگر می‌خواهد که این کاخ و پادشاهی او را حفظ کنند.

تاثیر آتش سوزی روی بنا

طی آتش سوزی که توسط اسکندر روی این بنا اتفاق افتاده، شیرازه درب و پنجره‌ها و جرزها از هم جدا شده و سنگ‌های این کاخ از استواری لازم برخوردار نیستند و محافظت از آن کار سختی شده. در صورتی که علاقه‌مند به دیدن این کاخ هستید، باید سریع‌تر برنامه سفر و بازدید از این مکان را بچینید، چون ممکن است با گذشت زمان دچار آسیب شود. بر اثر افزایش حرارت در زمان آتش سوزی و خارج شدن آب سنگ‌ها رنگ این سنگ‌ها زرد شده.

دسترسی به کاخ هدیش

این کاخ در مجموعه تخت جمشید شهرستان مرودشت در استان فارس قرار دارد. این مجموعه تا ساعت 18.30 هر روز قابل بازدید است و البته هزینه ورودی دارد. از طریق بزرگراه شیراز – پارسه، بولوار تخت جمشید، می‌توانید به این مجموعه دسترسی پیدا کنید.