حتما می‌دانید یزد لقب «اولین شهر خشتی جهان» و «دومین شهر تاریخی دنیا» را به خود اختصاص داده است. یزد همچنین به شهر گل و بادگیرها معروف است که سال‌ها پیش، آثار و بناهای زیبایی را با استفاده از تلفیق هنر و معماری خلق کرده است. چه‌قدر حیرت‌برانگیز است که باوجود مصالح محدود و گذشت زمان، این هنر معماری قدیمی و خشتی هنوز باقی مانده است. یکی از این هنر معماری قدیم و خشتی، محله امیر فهادان یزد است که از گذشته تا کنون، مهم‌ترین بافت شهر یزد محسوب می‌شود. اگر شما هم اهل گشت‌وگذار در کوچه‌های قدیمی و خانه‌های تاریخی اشراف شهر یزد هستید، در این مطلب از نابرو با من در «محله امیر فهادان»، یکی از جاهای دیدنی یزد، همراه باشید.
داستان محله امیر فهادان یزد
اگر بخواهیم به نقطه آغازین این محله برگردیم، باید 900 سال به عقب برگشت؛ دوره‌ای که حکومت به‌دستِ شیعی آل‌کاکویه اداره می‌شد و شهرهای مرکزی ایران مثل اصفهان، همدان دستِ شیعی آل کاکویه بوده است.
ابومنصور فرامرز، یکی از پادشاهان این دوره حکومت بوده است. در زمان او مهم‌ترین آثار مثل حصار، مسجد، کتابخانه و مدرسه ساخته شده است. حصاری که در این دوره ساخته شد، در محله امیر فهادان یزد قرار دارد. یکی از مهم‌ترین دروازه‌های شهر، با نام «کشنو» نیز در این محله قرار دارد.
اوج رونق در این محله به دوره قاجار بازمی‌گردد و مثل «محله امیر سلطان کاشان»، محله امیر فهادان یزد نیز محل زندگی اشراف و تجار شهر بوده است.
چرا فهادان؟
شاید برای شما هم این سؤال پیش بیاید که چرا نام این محله، محله امیر فهادان گذاشته شده است. در این محله، قبلاً یوزپلنگ پرورش داده می‌شده است و به همین دلیل آنجا را «فهادان» نام‌گذاری کرده‌اند. این محله ثبت جهانی شده و در تک‌تک خانه‌های آن زندگی جریان دارد.
گشتی در محله امیر فهادان یزد
همان‌طور که گفتم، شهر یزد «اولین شهر خشتی جهان» و صاحب «بزرگ‌ترین بافت تاریخی ایران» است. جاذبه‌های تاریخی یزد در دل محله‌های قدیمی و بافت سنتی شهر قرار دارند. برای رسیدن به آن‌ها حتماً باید از محله امیر فهادان گذر کنید.
از مسجد جامع یزد که بیرون بیایید، سمت راست مسجد، محله امیر فهادان را می‌بینید که هنگام ورود به محله، اول از همه آب‌انبارهای آن توجه شما را به سمت خودش جلب می‌کند. این آب‌انبارهای زیرزمینی، فقط مخصوص نوشیدن آب بوده‌اند و آب‌های شیرین را درون خود جمع‌آوری می‌کرده‌اند که امروزه دیگر فعالیتی ندارند.
مورد دیگری که هنگام ورود به محله جذب آن می‌شوید، مسجدهای کوچکی است که بالای خانه‌ها مشاهده می‌کنید. این مسجدها قدمتش به دوره قاجاریه برمی‌گردد و نشان‌دهنده شاخص بودن محله‌های قدیمی است.
کمی جلوتر که می‌روید، وارد کوچه‌هایی می‌شوید که سقف دارند و به آن‌ها «ساباط» گفته می‌شود. چقدر قدم زدن در این کوچه‌های قدیمی هیجان‌انگیز است و در آدمی احساس شور و شوق می‌اندازد.
در دل محله امیر فهادان یزد خانه‌های تاریخی و بناهای قدیمی زیادی را می‌توان دید؛ اما به محله فهادان یزد که رفتید، چهار مکان را برای دیدن از دست ندهید. در ادامه به توضیحات این چهار مکان می‌پردازم.
1) کوچه‌های آشتی کنان
قطعا نام کوچه‌های آشتی کنان برای شما هم آشناست؛ اما به‌نظر شما چرا این کوچه‌ها را آشتی کنان نام‌گذاری کرده‌اند؟ بدون شک فلسفه نام‌گذاری آن، به این دلیل بوده که از این کوچه‌ها دو نفر از کنار هم نمی‌توانند عبور کنند؛ به همین دلیل اگر دو نفر از دو جهت مختلف با هم وارد کوچه شوند، در وسط کوچه با هم روبه‌رو یا رودررو می‌شوند.
در گذشته بزرگ‌ترها، افرادی را که از هم دلخوری داشتند، بدون اینکه اطلاعی داشته باشند، در این کوچه‌ها با هم روبه‌رو می‌کردند تا مشکلاتشان را حل کنند. عبور کردن از این کوچه‌های محله امیر فهادان و در آن عکس یادگاری انداختن، چقدر هیجان‌انگیز است، تا خاطره‌ای خوش از سفر به یزد همراه خود ببریم.
شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید نمونه کوچه‌های آشتی کنان در یزد، تنها در محله «عودلاجان» تهران و ایتالیا قرار دارد. پیشنهاد می‌کنم اگر گذرتان به یزد، محله عودلاجان تهران و ایتالیا افتاد، حتماً از کوچه‌های آشتی‌کنان آن دیدن کنید.
2) بقعه 12 امامی
بقعه 12 امامی، بغل‌دست مدرسه ضیائیه در محله فهادان و در میدان مرکزی قرار گرفته است. حدود 11،000 سال قدمت دارد و مکانی برای عبادت علاءالدوله بوده. بهتر است بدانید که لقب «دارالعباده» بودن در یزد، نشان‌دهنده محل عبادت علاءالدوله بوده است.
چرا بقعه 12 امامی؟
گفته شده که در زمان‌های قدیم، شیخی در آنجا زندگی می‌کرده و یک سنگ گران‌قیمت را برای اینکه دزدیده نشود، در داخل این بقعه 12 امامی قرار داده است. همچنین گفته شده که روی آن سنگ، نام 14 معصوم نوشته شده بوده است. چقدر هیجان‌انگیز است که این داستان‌ها را متوجه می‌شویم.
3) مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)
بعد از دیدن بقعه 12 امامی، «مدرسه ضیائیه» یا همان «زندان اسکندر» را به چشم می‌بینید؛ اما چرا از آن با نام «زندان اسکندر» یاد شده است؟ این مکان، مدرسه بوده و گفته شده که در زیرِ آن زندان قرار داشته است. درواقع ساخت گنبد قدیمی این مکان، هم‌زمان با حمله مغول برای آرامگاه بوده و ربطی به مدرسه نداشته است. چندین سال بعد مدرسه ضیائیه بالای این گنبد قدیمی ساخته شده است. وقتی وارد مدرسه می‌شوید، متوجه بافت و قدمت تاریخی آن می‌شوید.
ساختمان‌های گنبدی‌شکل آن، در زمان ایلخانی ساخته شده است. در حال حاضر به‌دلیل خشتی بودن بافت، موریانه به آن آسیب رسانده است. در حیاط مدرسه، حصاری از نخل‌های زمان پادشاه را به چشم می‌بینید. همچنین قدیمی‌ترین بخش زندان اسکندر، گنبد خشتی آن است که در گوشه حیاط مدرسه ضیائیه قرار گرفته است.
4) خانه لاری‌ها
در بین کوچه پس‌کوچه‌های محله امیر فهادان، خانه لاری‌ها به چشم می‌خورد. خانه لاری‌ها متعلق به شخصی به نام «ابراهیم لاری» بوده که بنای آن از سه حیاط و شش باب تشکیل شده است. درواقع یکی از نمونه‌های زیبای خانه‌های مناطق کویری ایران محسوب می‌شود. امروزه در این خانه مرکز اسناد ملی برپا شده که امکان بازدید بخشی از این اسناد تاریخی وجود دارد.
از دیگر مکان‌های تاریخی محله امیر فهادان می‌توان به خانه نواب وکیل، مسجد فهادان، خانه کاشفی، مسجد چهل‌محراب، خانه محمودی، خانه ملک‌زاده، خانه محمدحسین فرجامی، خانه نواب وکیل، خانه میرزاده، خانه عرب‌زاده، مسجد قدمتگاه، مسجد زین‌الدین آقا، مسجد صاحب‌زمان، مسجد سقا و مسجد حاجی آخوند عرب عجم اشاره کرد.
جاهای دیدنی دیگر فهادان
با قدم زدن در محله قدیمی فهادان، کافه‌های زیادی را خواهید دید. کافه خانه هنر، با نمای زیبایی از بافت تاریخی یزد روی بامش و همچنین غذاهای متنوعش، پیشنهاد خوبی برای استراحت بعداز چند ساعت پیاده‌روی است.
در محله امیر فهادان یزد پارک بازی کودکان، نمایشگاه سوسمارها و مارمولک‌های زنده، بازارچه‌های سنتی، اقامتگاه‌ها، هتل موزه یزد و هتل داد یزد وجود دارد که برای اقامت در فهادان، می‌توانید به هتل موزه یزد بروید که هم فال است و هم تماشا.
وقتی به محله امیر فهادان یزد می‌روید، از قدم زدن در کوچه‌ها سیر نمی‌شوید؛ گویی که روح شما به پرواز درمی‌آید. فهادان ازنظر من، یک میراث گران‌بهایی است که تاکنون حفظ شده و برای ادامه حفظ آن، نیاز به کارهای زیادی ازجمله پیدا کردن راهی برای بهتر زندگی کردن ساکنان این محله است تا کوچه‌های مسقف کاه‌گلی و خانه‌های خشتی باز هم سر پا بایستند.
چگونه به محله امیر فهادان در یزد برویم؟
برای رفتن به محله فهادان، کافی است به مسجد جامع یزد بروید و سمت راست مسجد جامع، وارد محله فهادان شوید. البته از هر سمت کوچه‌های قدیمی یزد که بروید، می‌توانید محله فهادان را پیدا کنید. همچنین اگر در هرجای شهر سوار تاکسی شوید، شما را به محله امیر فهادان می‌رسانند.
سخن آخر
اگر به محله امیر فهادان یزد رفتید، پیشنهادم این است که یک روز کامل را برای بازدید بگذارید تا از تک‌تک خانه‌های تاریخی آن دیدن کنید و تجربه منحصربه‌فردی را برای خود بسازید. همچنین اگر شما هم بازدید از محله امیر فهادان یزد را تجربه کردید، نظرات خود را با نابرو به اشتراک بگذارید.
سلام وای عالی بود خیلی دوست دارم برم محله فهادان و خونه های خشتی یزد رو ببینم
سلام خیلی جالب بود کاش این محلات اصیل قدیمی که هویت فرهنگی ماست حفظ شود زحمت کشیدید ممنونم
واقعا حس کردم اونجام.عالی بود
عاالی بود