مدرسه عمادیه یکی از آثار تاریخی گرگان، با معماری به‌حق زیبا است. این بنا در اواخر دوره تیموریان یا اوایل دوره صفوی در این شهر بنا شد. این بنا در محله دربِ نو، یکی از محلات قدیمی شهر گرگان ساخته شده است. همانطور که می‌دانید بسیاری از آثار تاریخی این شهر بدون در نظر گرفتن اقدامات حفاظتی خاص و با تغییر رویکردی نامتناسب به محلی برای کسب درآمد تبدیل شده‌اند. اما مدرسه عمادیه کاربردی خود را تا حد زیادی حفظ کرده و به‌عنوان محل تحصیل طلاب استفاده می‌شود. اگر کنجکاو هستید درباره این مدرسه بیشتر بدانید، خواندن مطلب من در نابرو برایتان خالی از لطف نخواهد بود.
چگونه به مدرسه عمادیه گرگان برویم؟
برای رفتن به این مدرسه تاریخی می‌توانید بعد از رسیدن به خیابان امام خمینی، وارد بازار نعلبندان شوید. به‌این ترتیب علاوه‌بر بازدید از این بازار زیبا و زنده، راحت‌تر به محله درب نو خواهید رسید. مدرسه عمادیه نزدیک مسجد گلشن قرار دارد. مسجدی که در گذشته خود بخشی از ساختمان این مدرسه بود. از آنجایی که این بنا هم‌اکنون به‌عنوان حوزه علمیه مورد استفاده قرار می‌گیرد، بهتر است پیش از رفتن به آنجا با مسئولین مدرسه هماهنگ کنید. به‌این‌صورت می‌توانید بدون هیچ مشکلی از بخش‌های مختلف بنا بازدید کنید. همچنین ساعات بازدید از مدرسه ۸ صبح تا ۶ بعدازظهر است. اما بعضی اوقات ممکن است بعد از اتمام زمان درس در حوزه، مدرسه تعطیل شود و شخصی در مدرسه نباشد. این هم دلیل دیگری است که پیش از رفتن به مدرسه، با مسئولین آن هماهنگ باشید.
تاریخچه مدرسه عمادیه گرگان
مدرسه عمادیه گرگان یکی از قدیمی‌ترین یا بنابر بعضی گفته‌ها، قدیمی‌ترین مدرسه کشور است. تنها مدرسه‌ای که هنوز هم سر پا بوده و از آن استفاده می‌شود. این بنا براساس اطلاعات مندرج در وقف‌نامه به دست آمده از دوره حکومت شاه طهماسب صفوی، در اواخر دوره تیموریان ساخته شد. اما در سال ۹۵۲ هجری قمری و در اوایل دوره صفویان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. سنگ بنای مدرسه عمادیه توسط خیری به نام خواجه عمادالدین گذاشته شد. در ادوار مختلف تاریخ، اشخاص دیگری به کار مرمت، بازسازی و حتی در برهه‌هایی به احیای این بنا پرداخته‌اند. از آن جمله می‌توان به نام‌هایی چون حاج حسین کافی، شیخ اسماعیل قاضی معمار، کربلایی رمضانعلی و روح الله حسینی استرآبادی اشاره کرد. از مدرسه عمادیه گاهی با نام مدرسه دروازه نو یا مدرسه آقا حسین عمادیه نیز یاد می‌شود.
بنای مدرسه عمادیه
بخش ورودی مدرسه درب چوبی بزرگی دارد که شما را یه یک سرسرای نسبتا بزرگ می‌رساند. ساختمان اصلی مدرسه دارای ۱۵۵۰ متر زیربنا بوده و بخش‌های مختلفی دارد. این مدرسه یک بنای کامل است. مدرسه عمادیه علاوه‌بر وجود حجره‌هایی به‌منظور برگزاری کلاس‌های درس، بخش‌هایی نظیر آب انبار، حمام، مسجد، تکیه، گورستان و حتی چندین باب دکان هم دارد.
این مدرسه یک حیاط بزرگ دارد که مانند بسیاری از بناهای قدیمی ایرانی، حوضی بزرگ و مستطیل شکل در وسط آن قرار گرفته است. دورتادور بنایی که امروزه باقی مانده حجره‌هایی قرار دارند که محل علم آموزی بودند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این بنا معماری فوق‌العاده زیبای آن است. معماری بنا کاملا متقارن، ساده و بسیار زیبا است. بنا در دو طبقه ساخته شده و در هر چهار طرف حیاط ایوانهای بزرگی قرار دارند. همچنین، در بخش ورودی حیاط نیز دو سکوی کوچک ساخته شده‌اند که محلی برای نشستن و رفع خستگی رهگذران بودند. بر فراز طبقه دوم مدرسه نیز یک مناره کوچک چوبی ساخته شده است که محلی برای ایستادن موذن و گفتن اذان بود.
سقف مدرسه عمادیه، همچون سایر بناهای قدیمی در مناطق شمالی کشور، به صورت شیب دار و از سفال ساخته شده است. سایر بخش‌های بنا نیز از خشت، سفال، سنگ و چوب ساخته شده‌اند. حیاط مدرسه هم سنگفرش است و در بخش مرکزی آن جوی آبی قرار دارد.
فضای کنونی مدرسه عمادیه
این روزها مدرسه عمادیه به عنوان حوزه علمیه کاربرد دارد. مدرسه از ۸ صبح تا ۱ بعدازظهر محلی برای تجمع طلاب است. اگر گذرتان به این مدرسه افتاد خواهید دید که همچون روزگاران گذشته طلاب در گوشه‌وکنار مدرسه و روی ایوانهای کوچک جلو حجره‌ها نشسته و به گفتگو مشغول هستند. در تک‌تک حجره‌ها هم استادان و شاگردان به سبک روزگاران قدیم روی زمین نشسته و مشغول علم‌آموزی هستند.
البته با یک نگاه ساده و گذرا به دورتادور این بنا می‌توان فقدان وجود برنامه‌های مراقبتی خاص برای جلوگیری از نابودی این بنا را به چشم دید. از عدم رعایت نکات بهداشتی در برخی بخش‌های مدرسه گرفته تا عدم جمع‌آوری وسایل غیرضروری در جای‌جای بنا. بی‌شک با اندیشیدن تدابیری خاص می‌توان ترتیبی داد تا این بنای زیبا که استفاده روزمره هم دارد، ظاهری مرتب‌تر و شکیل‌تر داشته باشد.
سخن آخر
مدرسه عمادیه گرگان یکی از آثار تاریخی ارزشمند محسوب می‌شود. این مدرسه از روزگارانی بسیار دور به جا مانده است. معماری زیبا و چشم نواز بنا می‌تواند گردشگران زیادی را به خود جذب کند. پس بهتر است با در نظر گرفتن تدابیری به مراقبت و نگهداری از این بنای ارزشمند بپردازیم. همانطور که این بنا در دوره‌های گذشته تاریخ به خوبی مراقبت، نگهداری و مرمت شد، ما هم سهم خود را در نگهداری از این امانت ارزشمند تاریخی انجام دهیم. اگر شما هم تاکنون به این مدرسه پاگذاشته‌اید، نظرتان را درباره این بنا با نابرو در میان بگذارید.
