طبیعت همواره زیبا است. در نگاه طبیعت‌گرد هر قسمت از طبیعت جلوه خاص خودش را دارد، حال چه کویر باشد چه جنگل و دشت‌های سرسبز. اگر به زمین‌شناسی و سفر به دل کویر عشق می‌ورزید، کویر سمنان تمام نیاز‌های ذهنی و روحی‌تان را به‌علت دیدن کوه‌های چین‌دار رنگین‌کمانی‌اش برآورده میکند. پس برای سفری لذت‌بخش به دل کویر سمنان و آشنایی با جاذبه‌هایی مانند چاه نفت خوریان از دیدنی های سمنان با من در نابرو همراه باشید.
موقعیت جغرافیایی سمنان و کویر بزرگ ایران
شهر سمنان در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه‌های البرز و حاشیه شمالی دشت کویر (کویر نمک)، بزرگ‌ترین کویر ایران واقع شده است. به‌لحاظ زمین‌شناسی، حدود جغرافیایی این شهر به دوره پرکامبرین، قدیمی‌ترین دوره زمین‌شناسی بازمی‌گردد. دانستن این نکته بسیار مهم است؛ چون برای شناخت درست این کویر زیبا یاری‌تان میکند. گسل‌های رسوبی قدیمی و فراوانی نیز در همین حدود جغرافیایی وجود دارند. طرز قرار‌گرفتن این لایه‌های رسوبی رنگین، شگفتی‌های طبیعی زیبایی را خلق کرده‌اند که باید از نزدیک نظاره‌گرشان باشید.
در دل این کویر لایه‌هایی رسوبی وجود دارند که گاهی به‌صورت گنبدهای نمکی در لایه‌های خارجی زمین و گاهی به‌صورت معادن سنگ و گچ در لایه‌های درونی شکل گرفته‌اند. نفت نیز در اعماق کویر سمنان وجود دارد. علاوه‌بر زیبایی ظاهری خاص دشت کویر که نمکی و شوره‌زار است، گنجینه زیبای دیگری از عهد قاجار به‌نام چاه نفت خوریان نیز درآنجا نظرتان را جلب خواهد کرد. این چاه نام خود را از کویر خوریان گرفته است.
موقعیت و چشم‌انداز کویر خوریان
کویر خوریان از شرق به کویر سمنان و از غرب به رودخانه «گیناب» و کویر «دلازیان» می‌رسد. قسمت زیاد این کویر از شوره‌زار و گنبدهای نمکی تشکیل شده است. در قسمت جنوبی آن به‌علت وجود رودخانه فصلی گیناب، حالت باتلاقی و گلی‌رسی به‌خود گرفته است. این قسمت کمی سر‌سبز‌تر از اطراف است و گیاهان شور‌پسندی همچون درختان تاغ به‌وفور در این منطقه مشاهده می‌شود. در طی مسیر و پس از روستای «علاء» دشتی بزرگ را خواهید دید که باغ‌‌های انگور و پسته و مرغداری‌های متعددی در آن وجود دارد.
بعد از طی مسافت ۳۰ کیلومتر و در سمت راست جاده، با دشت وسیعی روبه‌رو خواهید شد که بوته‌های خار و درختان‌تاغ زیادی دارد. اگر در فصل بهار یا اواخر زمستان به این دشت سفر کنید، سرسبزی وصف‌ناپذیری را در دل کویر مشاهده خواهید کرد که از شگفتی‌های این کویر بزرگ و چین‌دار محسوب می‌شود. در ادامه مسیر چندین راه فرعی خاکی خواهید دید و اگر این جاده‌ها را دنبال کنید، با کوهپایه‌های سبزرنگ زیبایی مواجه خواهید شد که برای بالارفتن کنجکاوتان می‌کنند.
اگر تابه‌حال کویری با چین‌‌های منظم رنگین‌کمانی ندیده‌اید، حتما سختی این سفر را به جان بخرید؛ چراکه بعد از رسیدن به بالای این کوهپایه با کویری چین‌دار و رنگین مواجه خواهید شد که بیشتر به رنگ‌های قرمز تیره تا سبزخاکستری‌اند و ناخواسته به وجدتان می‌آورد. کمی آن‌طرف‌تر نیز افرادی را خواهید دید که با پاراگلایدر یا کایت‌های متعدد، بالای این کوهپایه در حال پروازند.
تاریخچه و ساختار معماری چاه نفت خوریان
خوریان نام مزرعه‌ای است که در روستای علاء و در ۱۱ کیلومتری بخش مرکزی شهر سمنان جا دارد. اگر جاده خاکی اصلی را پیش بگیرید، موقعیت چاه نفت خوریان در ۲۵کیلومتری سمنان و در کویر خوریان است. این منطقه اولین‌بار در سال ۱۲۵۷ هجری شمسی که دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بود، به‌دلیل جاری‌شدن نفت روی زمین از موقعیت استراتژیک خاصی برخوردار شد. ناصرالدین شاه این چاه را به یکی از تجار با نام «علی اکبر امین» واگذار کرد. بعد‌ها این امتیاز بین اشخاص دیگری دست‌به‌دست شد تا اینکه شرکتی ایرانی-روسی در سال ۱۳۰۴ شرکت نفت خوریان را تاسیس‌کرد.
این شرکت اولین عملیات حفر و اکتشاف نفت در این چاه نفتی را در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی آغاز کرد و به نفت دست یافت. از آن زمان به‌بعد همواره بر سر مالکیت نفت، بین کشورهای روسیه و انگلیس اختلافاتی وجود داشت و همین اختلافات سبب شد استخراج نفت تاکنون متوقف شود.
این چاه با ساختمان بزرگش از دور شما را به‌سمت خود می‌کشاند. با‌وجود خشونت کویر هنوز ستون‌هایش محکم و پابرجا هستند. .این بنا با سنگ و آجرهای مربع‌شکل زیبایی ساخته شده است. در گذشته برای استحکام بناها و ساختمان‌های مهمی مانند این بنا، از ساروج استفاده می‌شده است. وقتی داخل این بنا می‌روید، با ادوات و تجهیزات غول‌پیکر آهنی مواجه می‌شوید که روس‌ها در آن زمان برای استخراج نفت استفاده می‌کردند. این ادوات بزرگ و محکم برای استخراج نفت، واقعا اعجاب‌انگیزند. متاسفانه هرساله قسمتی از آن دزدیده و از عظمتش کاسته می‌شود.
چشم انداز اطراف
افق کویر خوریان مملو از شوره‌زار و فرشچین‌های گنبدی نمکی است که نمای واقعی کویر را به تصویر می‌کشند. حتی می‌توانید سنگ‌های گران‌قیمت سیلیس را در اطراف آن بیابید که زیر نور خورشید برق می‌زنند و رخ می‌نمایانند. در فصل بهار و در طول روز شاهد کایت‌سواران خواهید بود که از بالای دامنه کوه به‌سمت کویر پرواز می‌کنند. همچنین وقتی بالای این کوهپایه می‌ایستید، تمام شهر سمنان زیر پای شما است. در شب نیز اگر اتراق کنید، می‌توانید ستارگان را با وضوح و زیبایی وصف‌ناپذیری نظاره‌گر باشید و اگر کمی عکاسی بدانید، می‌توانید عکس‌های جالبی از ستارگان در تاریکی مطلق بگیرید.
آب‌وهوای کویر خوریان
در طول روز هوا بیشتر گرم‌وخشک و نور آفتاب به‌صورت مستقیم است. در شب هوا خنک‌تر می‌شود و آسمان آن را صاف، شفاف و پراز ستارگان خواهید یافت.
مسیر دسترسی به کویر خوریان
برای دسترسی به کویر و چاه نفت خوریان باید وارد جاده پایگاه هوایی سمنان شوید و روستاهای علاء و خوریان را پست‌سر بگذارید. مسیر را به‌سمت جنوب ادامه دهید. سپس سمت راست جاده، کویر خوریان را مشاهده خواهید کرد.
بهترین فصل سفر به کویر خوریان
بهترین فصل برای سفر به کویر خوریان اواخر زمستان و اوایل تا اواسط بهار است. البته در فصل پاییز، در‌صورت بارانی‌نبودن، می‌توانید سفر خوب و خوشی در هوای خنک کویر داشته باشید.
توصیه‌های لازم برای سفر به کویر خوریان
حتما از سالم‌بودن ماشینتان اطمینان حاصل کنید. بهتر است به‌صورت گروهی عازم شوید. مسیر رسیدن چاه نفت خوریان به‌صورت رسی-ماسه‌ای است و باید با سرعت خیلی آهسته و با‌احتیاط حرکت کنید. اگر هوا پیش از سفرتان بارانی بوده است یا هنگام ورود به کویر همچنان باران می‌بارد، باید با احتیاط بیشتر وارد منطقه شوید؛ چراکه مسیر پراز گل‌ولای خواهد شد. اگر برای شب به آنجا سفر می‌کنید، حتما لوازم روشنایی مناسب به‌همراه داشته باشید. برای سفری ایمن‌تر، با یکی از اهالی روستا یا آشنا به منطقه سفرتان را آغاز‌کنید.
حتما آب و نوشیدنی و تنقلات کافی به‌همراه داشته باشید.کفش مناسب برای مسیرهای گل‌ولای، عینک آفتابی، کلاه نقابدار، لباس گرم برای شب، دوربین عکاسی و تلفن همراه نیز از ضروریات این سفرند.
