هر گوشه از این سرزمین زیبایی منحصربهفرد خود را دارد. از زیبایی‌های طبیعی گرفته تا هر آنچه که مردمان گم‌نام تاریخ ساخته‌اند. در شمال غربی‌ترین نقطه ایران، شهری کوچک و مرزی اما قدیمی قرار دارد. گاه گدازه‌های سوزان و افسار گسیخته آرارات با هوای سرد و کوهستانی منطقه ترکیب شده و جاذبه‌ای طبیعی و منحصربهفرد خلق کرده و گاه در مسیر تاریخ، پادشاهی از هزاره سوم قبل از میلاد برای دفاع از قلمرو خود قلعه‌ای بر فراز کوه ساخته است. این‌ها بخش بسیار کوچکی از زیبایی‌های این بهشت زمینی یعنی جاهای دیدنی ماکو است که برای دیدار شما را فرا می‌خواند.
1- پل بشگوز؛ پلی میان ادیان
پلی با پنج چشم در پنج کیلومتری شهرستان ماکو در آذربایجان‌غربی است این پل را می‌توانید در مسیر ورودی شهر و شرق جاده آسفالته ماکو-تهران مشاهده کنید. پل بشگوز در اصل بر رودخانه پر آب زنگمار با طول 43 متر، عرضی بیشتر از سه متر و ارتفاعی نزدیک به شش متر ساخته شده است و از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی ماکو به حساب می‌آید. بر اساس گفته دکتر ولفرام کلایس که در سال 1986 از این پل دیدن کرده، دوره ساخت پل به قرن 18 میلادی باز می‌گردد و به گفته مورخان داخلی بر اساس کتیبه موجود بر پل، در دوره صفوی ساخته شده تا رفت و آمد زوار ارامنه به کلیسای طاطائوس (قره کلیسا) راحت‌تر شود.
این پل که حالا فقط چهار چشم و سه پایه دارد، با صخره‌ها و سنگ‌های طبیعی سیاه و سفید بدون تزیین و با ملات آهک ساخته شده است. پلی با چشمه های نامتقارن اما زیبا که به‌دلیل فرو ریختن دو چشمه در اواخر دوره قاجار و مرمت سریع آن، این عدم تقارن ایجاد و یکی از چشمه‌ها حذف شد. به همین خاطر یکی از این چهار چشمه باقی مانده، بزرگ‌تر از بقیه است و ظاهری کاملا متفاوت دارد. اگر به دیدار این پل بروید پلی روی مسیر قدیمی رود با کتیبه‌ای که سازنده ارمنی‌اش روی آن حک کرده خواهید دید.
قدم گذاشتن بر پلی متروک که روزگاری تنها مسیر ارتباطی بین چند شهر بوده شما را به سفری در اعماق تاریخ خواهد برد.
2- قلعه قبان؛ گمشده ای در تاریخ
قلعه‌ای بدون در ورودی است و همین اسم با شکوهی برای این قلعه است. قلعه‌ای که بر فراز کوهی بلند زیر بزرگ‌ترین گنبد سنگی جهان و در مرکز شهری معاصر از تاریخ گذشتگان این شهر می‌گوید و از محبوب‌ترین جاهای دیدنی ماکو است. این قلعه با سنگ‌های سفید و برج‌ها و باروهای مستحکم از دوران اورارتوها تا امروز فراز و نشیب‌های تاریخی زیادی را از سر گذرانده است. این قلعه که در کوه صخره‌ای بخش شمالی شهرستان ماکو از شرق تا غرب کوه را دربرگرفته؛ جزو معدود قلعه‌هایی است که تیمور لنگ نتوانست فتحش کند و در نهایت توسط شاه اسماعیل فتح شد. در دیواره‌های صخره سه کتیبه وجود دارد که تنها کتیبه شاه اسماعیل سالم و قابل بازدید است. برای گشت و گذار در مکانی تاریخی که با طبیعت عجین شده، قلعه قبان بهترین گزینه است.
ابن قلعه با تمام فراز و فرودهای تاریخی، شما را به خود می‌خواند. قلعه‌ای که زیر چتر بزرگ‌ترین گنبد سنگی جهان قرار دارد.
نشان دادن مکان روی نقشه
3- عمارت کلاه فرنگی؛ گلستانی کوچک
عمارتی هشت ضلعی در دو طبقه و ایوانی چوبی و سرتاسری که دورتادور عمارت را با بیست ستون چوبی فرا گرفته است. شکل و شمایل عمارتی به جامانده از اواخر دوران قاجار در شهرستان ماکو است که در شمال شرق خیابان امام در شیب تند دامنه کوه خودنمایی می‌کند. این عمارت تنها بازمانده از مجموعه بزرگی است که متعلق به یکی از خان‌های ماکو به اسم علی قلی خان بیات ماکویی بوده و سال‌ها بعد توسط بهداری از تقی خان بیات خریداری شد. عمارت کلاه فرنگی ماکو دچار هیچ تغییری نشده و می‌توانید تمام گچ‌بری‌های دوره قاجار را در داخل بنا ببینید. این گچ‌بری‌ها و نقشه آن‌ها صلیبی شکل است.
مصالح این ساختمان همانند بیشتر بناهای ساخته شده در آن دوران شامل آجر، خشت خام، تیرهای چوبی و گچ‌کاری در بخش خارجی و داخلی ساختمان است. در طرح‌های نقاشی با آب‌رنگ در طبقه هم‌کف صحنه‌های مختلفی به تصویر کشیده شده که زیبایی فضای داخل بنا را چندین برابر می‌کند. نا‌گفته نماند که در طبقه اول از زیبایی گچ‌بری‌ها و آینه کاری‌ها به وجد خواهید آمد و شاید از کاخ گلستان هم یادی کنید؛ اما زیبایی درون ساختمان شما را از منظره‌های زیبایی که از قاب پنجره‌ها دیده می‌شود غافل نکند.
این عمارت هشت ضلعی در دامنه کوهی صخره‌ای با روحی از جنس کاخ پادشاهان برای دیدار مهمانان جدید لحظه شماری می‌کند.
نشان دادن مکان روی نقشه
4- کاخ سردار؛ قاجار و فرنگ در یک قاب
کاخی به جامانده از 120 سال پیش که با معماری ترکیبی قاجاری و فرنگی ساخته شده و از بهترین جاهای دیدنی ماکو است. از پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی و اندرونی و هزاران المان قجری دیگر که بگذریم، کاغذ دیواری‌های روسی و شمایل دلقک‌های بلژیکی و چند مورد دیگر فرنگی را در جزییات این کاخ می‌توان دید.
کاخی دو طبقه که با 2500 متر زیر بنا در قسمت غربی باغی 11 هکتاری جا خوش کرده است. این کاخ در روستای باغچه‌جوق شهرستان ماکو در شمال غرب‌ترین نقطه ایران در دامنه کوهی رسوبی و سر سبز قرار دارد و متعلق به ارباب ماکو بود. باغ این مجموعه در دو بخش سنتی که با فاصله از ساختمان اصلی باغ است و بخش منتظم که در اطراف کاخ با حوض‌ها، جوی‌های آب و فواره‌ها تزیین شده‌اند. این باغ طبقات مختلفی دارد که برای آبیاری، جوی‌های آب بین درختان پیچ و تاب خورده‌اند.
در قسمت‌های مختلف باغ علاوه‌بر ساختمان اصلی ساختمانی دو طبقه که مطبخ بوده و حمامی سنتی که در ساختمانی مجزا و هشت ضلعی در نقطه‌ای به دور از بنای عمارت و مطبخ ساخته شد. بخش ورودی این عمارت هم که شامل نگهبانی و راهرویی کوچک است، از زیبایی بی‌نصیب نمانده و با تزییناتی از فرهنگ‌های مختلف دنیا در بدو ورود خبر از زیبایی‌های پیش رو می‌دهد.
وقتی زیبایی یک عمارت قجری با تزیینات فرنگی همراه می‌شود، جاذبه تاریخی‌اش هم دو چندان می شود. پس اگر این ترکیب برای‌تان جذاب است می‌توانید یک عصر زیبا به دیدن عمارت بروید و در باغ با صفا و سرسبزش یک پیک‌نیک با دوستان‌تان داشته باشید.
نشان دادن مکان روی نقشه
5- گور دخمه سنگر؛ شهری بر فراز گورها
شهری به جا مانده از 2800 سال پیش یکی از جاهای دیدنی ماکو است که می‌تواند نظر هر گردشگری را به خود جلب کند. مجموعه تاریخی سنگر که در پنج کیلومتر شهرستان ماکو در کنار روستای سنگر قرار گرفته شامل شهر دژ، مقبره صخره‌ای پله‌دار، بقایای پل، قربان‌گاه روباز صخره‌ای و گورستان عمومی است.
این مجموعه اولین بار با باز شدن اتفاقی در مهر و موم شده گوردخمه در اثر سیل کشف شد و بعدها با تحقیقات انجام شده، مابقی شهر که حدودا 20 هکتار وسعت دارد نمایان شد. گوردخمه در زیر شهر دژ قرار گرفته که محل دفن بزرگان قوم اوراتور بود. از دیواره‌های تراشیده شده از سنگ و یا پایه‌های سنگی دژ شکل و شمایل کلی دژ را می‌توان تصور کرد. این شهر شرقی – غربی یکی از پایگاه‌های مهم امپراطوری اورارتو بود.
با رفتن به سمت این دژ مدفون می‌توانید میان تاریخ قدم بزنید بر روی پله‌هایی پا بگذارید که 2800 سال پیش یک امپراطور اوراتوری از آن‌ها عبور کرده و شاید همان جایی باستید که او ایستاده و قامت آرارات را نگاه کرده است.
6- کلیسای زور زور؛ عبادتگاهی روی تپه‌ها
کلیسای زور زور از مهم‌ترین جاهای دیدنی ماکو و تنها بنای تاریخی در ایران است که در جای اصلی خود قرار ندارد و یک بار جابه جا شده است. این کلیسای کوچک که در کنار روستای بارون از توابع شهرستان ماکو قرار دارد، نقش مهمی در تاریخ مذهب کاتولیک و تعلیم و تربیت اسقف‌های نام‌داری چون هوانس زور زورتسی داشت. ساخت این کلیسا به سال 1298 میلادی باز می‌گردد که آن زمان به اسم کلیسای مریم مقدس مشهور بود. ساخت کلیسا در 1314 میلادی به اتمام می‌رسد.
این کلیسا علاوه‌بر پیشینه تاریخی که به‌دلیل همین تاریخ پر بار در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته در منظره‌ای بسیار زیبا قرار دارد؛ بر تپه‌ای مشرف به سد بارون، دریاچه‌ای آبی که میان کوه‌های سر سبز، پیچ و تاب خورده و تا افق ادامه دارد. معماری منحصربهفرد و تزیینات و جزییات این کلیسا ساعت‌ها شما را به فکر فرو خواهد برد. شاید بهترین فصل یا بهتر بگویم بهترین فصل برای عبور و مرور در جاده پر پیچ و خم منتهی به کلیسا از اردیبهشت تا اواسط پاییز باشد؛ اما به عنوان کسی که زمستان این کلیسا را دیده توصیه می‌کنم خود را از زیبایی این کلیسا با تنی برف گرفته که در پس زمینه‌اش دریاچه‌ای یخ زده قرار دارد محروم نکنید.
بازدید از این کلیسا علاوه‌بر دیدار با تاریخ به خاطر منظره و آرامشی که به‌دلیل دوری از شهر، دارد روح‌تان را جانی تازه می‌بخشد.
نشان دادن مکان روی نقشه
7- منطقه قره‌خاچ؛ تپه‌های پر پیچ
منطقه قره خاچ روستایی توریستی و کوهستانی در منطقه‌ای به همین نام است و از جاهای دیدنی ماکو به حساب می‌آید. معنی اسم منطقه یعنی صلیب سیاه و به دلیل اینکه در گذشته ارامنه در این مناطق زندگی می‌کردند، این اسم را از گذشته تا امروز به خود گرفته است. کوه‌های سرسبز و باغات گردو، هوای مطبوع، دره توریان که برای ورزش‌های زمستانی مناسب‌ترین جاست و چشمه جوشان و گوارای چنگیز بولاغی که هرگز یخ نمی‌زند اما در گرم‌ترین روزهای سال هم آب خنکی دارد.
مسیر پر پیچ و خم این منطقه از بلوار دانشگاه شهرستان ماکو در حاشیه شهرک ولیعصر شروع می‌شود و تا آن سوی کوه ادامه دارد. در طول مسیر گله‌های ریز و کوهستانی که برای در امان ماندن از سرما و باد‌های کوهستان با ساقه‌های کوتاه رشد کرده‌اند، نظرتان را جلب خواهد کرد. عشایر ییلاق‌نشین در قسمت‌های فرعی را هم می‌توانید ببینید. اگر بخت با شما یار باشد وسط تابستان در بلندای این منطقه می‌توانید برف هم ببینید و یک برف بازی تابستانی را هم تجربه کنید.
از منظره شهر و کوه سبد و قیه که سمت شرق‌تان قرار گرفته لذت ببرید و غرب را فراموش نکنید که دو کوه بلند برف آلود را خواهید دید که همان آرارات یا به اسم محلی آغری است. اگر تا فرود آمدن شب در این منطقه بودید چراغ‌های شهر آغری ترکیه را هم خواهید دید.
شاید وسوسه رفتن به یک کوهنوردی ساده و لمس هوای پاک و جان‌افزای این منطقه، در شما بیدار شد. پس هرچه زودتر بار و بندیل جمع کنید و راهی شوید.
8- منشورهای بازالتی؛ مجسمه‌های ساخت مادر طبیعت
دره‌ای عمیق با رودی آرام و صدای آبشارهای کوچک و بزرگ را در دور دست تصور کنید و آسمانی آبی که گاهی ابری سفید از بالای سرتان عبور می‌کند. دیواره‌های دره تا طاق آسمان بالا رفته‌اند این صفات کلی هر دره‌ای است که می‌توان همه جا دید؛ اما دیواره‌ها این دره ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند و همین باعث تمایز این دره شد. شکل و شمایل شگفت‌انگیز این صخره‌ها به دلیل سرد شدن گدازه‌های آتشفشانی همه یک شکل و یک اندازه به شکل ستون‌های چند وجهی از کوه‌پایه تا قله را در بر گرفته‌اند.
این دره زیبا و نادر که از جاهای دیدنی ماکو به حساب می‌آید، به طول 2.8 کیلومتر در اطراف منطقه آواجیق شهرستان ماکو قرار دارد و سرچشمه رود چشمه خاتون بولاغی است. این دره به اسم‌های قرمیزیلیخ و ایلانلار دره‌سی هم مشهور است. اگر در مسیر دره هم جهت با جریان آب حرکت کنید یک پیچ نعل اسبی را هم خواهید دید. این دره محلی تفریحی برای تمام فصول است؛ اما اگر به قصد طبیعت‌گردی و کوهنوردی به سوی این دره می‌روید کفش کوهنوردی و در زمستان وسایل گرمایشی را فراموش نکنید.
قطعا دیدار از این منشورهای ساخته دست مادر طبیعت خالی از لطف نخواهد بود.
نشان دادن مکان روی نقشه
9- چشمه ثریا؛ دریایی میان شن‌های روان
در گوشه از این کشور دقیقا در نقطه صفر مرزی ایران و جمهوری خود مختار نخجوان، منطقه‌ای وجود دارد که شباهت زیادی به قصه‌های هزار و یک شب دارد. منطقه‌ای کوهستانی و سرسبز را تصور کنید میان این همه رنگ سبز کویری با شن‌های روان خاکستری رنگ قرار گرفته و با فاصله‌ای چند متری دریاچه‌ای بزرگ و پر آب و زلال حتی اگر بخواهید سرتان را بچرخانید و اطراف را نگاه کنید دامنه کوه آرارات را هم خواهید دید. اینجا نقطه‌ای از ایران است که چهار کشور به هم می‌رسند. و این بهای زیبایی بدون وصف این منطقه است.
چشمه ثریا سرچشمه اصلی رود ارس است و از جاهای دیدنی ماکو به حساب می‌آید. این چشمه از جوشش آب‌های زیرزمینی در این منطقه به وجود می‌آید و مرز بین نخجوان و ایران را تبدیل به مرز آبی می‌کند. بهترین فصل این منطقه اردیبهشت تا اواسط مرداد است مخصوصا اوایل خرداد که پرندگان مهاجر به دیدار چشمه ثریا و ارس می‌آیند. از گمرک مرز ایران و ترکیه جاده‌ای به سمت منطقه بورالان وجود دارد که با رفتن به سمت این جاده حدودا یک ساعت بعد به چشمه ثریا خواهید رسید.
قایق سواری بر روی خط صفر مرزی تجربه‌ای است که فقط در چشمه ثریا نصیب‌تان خواهد شد.
10- غار خزنگاه؛ هزارتوی ناشناخته
شهرستان ماکو به کوه‌های فراوان و دره‌های پر پیچ و خم‌اش مشهور است؛ اما گاه فراموش می‌شود که هرچه کوه‌ها بیشتر غارها و مناطق بکر هم بیشتر. در دل کوه‌های این شهر غارهای بسیار زیادی وجود دارد که بعضی از این غارها نشانه‌هایی از زندگی را هم در خود دارند.
غار خزنگاه از کوه‌های نرسیده به روستای تیکمه در اطراف ماکو شروع می‌شود و با صعودی حدودا یک ساعته از بالای رود زنگمار به ورودی قابل عبور غار می‌رسید البته توصیه می‌کنم حتما با یک راهنمای محلی به این منطقه بروید. با طبیعتی بکر دست نخورده روبرو خواهید شد. نکته جالب این که این غار یک هزار تو است و مساحت دقیق آن هنوز به دست نیامده و به عبارتی بکرترین نقطه و یک غار کشف نشده در این منطقه است.
ورودی غار شکافی گرد است. با کمی آمادگی بدنی می‌توانید از آن عبور کنید، بوی نم و تاریکی اولین مواردی است که حس خواهید کرد از صدای بال زدنی که به گوش می‌رسد نترسید چرا که خفاش‌ها هرگز علاقه‌ای برای حمله به انسان ندارند. پیش از ورود به غار لوازم غارنوردی، چراغ قوه‌های قوی و کفش مناسب فراموش نشود. چرا که به خاطر آهکی بودن برخی قسمت‌ها رطوبت بالای داخل غار کف غار لیز و دارای سنگ‌های تیز است. این غار یکی از بکرترین غارهایی است که خواهید دید. به خاطر محیط مناسب برای رشد قارچ در قسمت‌های مختلف این غار قارچ‌های متنوعی را خواهید دید. تابستان بهترین زمان برای دیدار این غار است.
شاید شما هم هوس کشف کردن این هزار توی کشف نشده به سرتان زد. پس با یک سفر چند ساعته و استراحت در یک اقامتگاه بوم‌گردی، می‌توانید آن را کشف کنید. اما وسایل غارنوردی فراموش نشود.
شما کدام یک از جاهای دیدنی ماکو را پیشنهاد می‌کنید؟
