اصفهان در همه دنیا به نصف‌جهان معروف است. وقتی به ابنیه و آثار تاریخی این شهر نگاهی می‌اندازیم، علت این نام‌گذاری را بهتر متوجه می‌شویم. این شهر پر از زیبایی، تاریخ و تمدن است که به‌خوبی هنرنمایی و ذوق معماران ماهر ایرانی را به جهانیان نشان می‌دهد. اگر تاکنون به اصفهان سفر نکرده‌اید و قصد دارید به زودی میهمان این شهر باصفا شوید، در این مقاله از نابرو با من همراه شوید تا شما را با عمارت عالی قاپو که یکی از جذاب‌ترین بناهای آن است، آشنا کنم.
عالی قاپو، دنیایی از عجایب و زیبایی‌ها
تقریبا همه مسافرانی که به اصفهان سفر می‌کنند، سری هم به میدان نقش‌جهان این شهر می‌زنند. این مکان برای گردشگران و افرادی که قصد خرید صنایع‌دستی دارند، بسیار مناسب است. شما می‌توانید در این میدان بناهای ارزشمندی از قبیل: عالی قاپو، مسجد شیخ‌لطف‌الله و بازار سنتی شهر را ببینید. فضاسازی در میدان نقش‌جهان بسیار ماهرانه و زیبا انجام شده است. برای اینکه گشت بهتری در این مکان زده باشید، از درشکه‌هایی استفاده کنید که شما را سرتاسر میدان نقش جهان می‌گردانند.
برای بازدید از عمارت عالی قاپو، باید به ضلع غربی میدان مراجعه کنید. این عمارت از زیباترین آثار تاریخی اصفهان به شمار می‌رود و قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد. این بنا از بخش‌ها و طراحی‌های متعددی تشکیل شده است. هر یک از این قسمت‌ها به نحوی شما را شگفت‌زده خواهد کرد. بر همه دیوارهای این عمارت مینیاتورهای زیبایی را می‌بینید. این مینیاتورها به دستان «رضا عباسی»، هنرمند مشهور عهد صفوی روی دیوارها نقش بسته‌اند. متاسفانه اکنون چیز زیادی از این مینیاتورها باقی نمانده و بخش زیادی از آن دچار نقص و لطمه شده است.
. ویدئو از منا میرزائی
معماری نمای عمارت عالی قاپو
به‌طور کلی عمارت عالی قاپو از شش طبقه تشکیل شده است. هر طبقه جزییات و تزیینات منحصر‌به‌فردی دارد. نکته جالب این است که تزیینات هر طبقه با طبقه دیگر کاملا متفاوت است. به‌همین‌دلیل هنگام بازدید مدام دچار شگفتی خواهید شد.
با بازدید از بخش‌های مختلف عمارت به فکر فرو می‌روید. در این عمارت اوج هنر و نبوغ معماران ایرانی به‌صورت عجیبی به رخ کشیده شده است. بگذارید برای درک بهتر این موضوع مثالی بزنیم. همان‌طور که گفتیم عمارت عالی قاپو در ظاهر از شش طبقه مجزا تشکیل شده است. اما همه چیز به همین سادگی نیست!
حقیقت این است که این عمارت از جلو، بنایی دو طبقه و از پشت بنایی پنج طبقه دیده می‌شود. اگر از طرفین بنا به آن نگاه کنید، این عمارت را سه طبقه خواهید دید. اما در واقعیت و با محاسبه طبقه هم‌کف، عمارت عالی قاپو شش طبقه است. احتمالا فهمیدن این موضوع برای اولین بار، شگفت‌زده خواهید شد. با این‌حال همه چیز به همین جا ختم نمی‌شود؛ زیرا معماران قدیم ایرانی برنامه‌های بیشتری برایتان تدارک دیده‌اند!
گشتی در عمارت
پس از اینکه حسابی از ساختار خاص و معماری پیچیده این عمارت گیج و سردرگم شدید، باید خودتان را برای مرحله بعد که هیجان‌انگیزتر هم است، آماده کنید.
پس از تهیه بلیت و ورود به عمارت، فضای بازی را خواهید دید که 64 مترمربع وسعت دارد. این فضا که با نقوش اسلیمی و خطایی پوشیده شده، جذابیت و شکوه بی‌نظیری دارد. پس از ورود به عمارت عالی قاپو افراد مختلفی را می‌بینید که کنج دیوارها ایستاده‌اند و در حال ادا کردن کلماتی هستند. وقتی کمی جلوتر بروید، بهتر متوجه اصل موضوع خواهید شد. حقیقت این است که با قرار گرفتن کنج دیوار و ادای کلمات، شخصی دیگری می‌تواند در فاصله نسبتا زیاد و درست از کنج متقارن، همه کلمات و صحبت‌های شما را به‌طور واضح بشنود. حتی اگر شما با صدایی بسیار آرام، کلمات را ادا کرده باشید!
این اتفاق آنقدر عجیب و هیجان‌انگیز است که اکثر بازیدکنندگان پس از درک موضوع، از شدت تعجب بی‌اراده می‌خندند! به‌این‌ترتیب پس از آشنایی با ویژگی اکوستیکی عمارت، برای بار دوم شگفت‌زده خواهید شد.
اتاق موسیقی
اگر بخواهیم به اوج نبوغ هنرمندان ایرانی در این عمارت اشاره کنیم، باید سراغ طبقه آخر بنا برویم. طبقه آخر به اتاق موسیقی معروف است و گچ‌بری‌های بی‌نظیری در آن وجود دارد. شما در این طبقه سازها و جام‌هایی را می‌بینید که به‌صورت هنرمندانه‌ای در دیوار گچ‌بری شده‌اند. همه زیبایی‌های اتاق موسیقی عمارت، به گچ‌بری‌های بی‌نظیرش محدود نشده است. این اتاق که 63 متر مربع وسعت دارد علاوه‌بر زیبایی، کاربرد متفاوتی هم داشته است. در زمان‌های قدیم از این اتاق برای نوازندگی و نغمه‌خوانی استفاده می‌شد. به این ترتیب اساتیدی که در این اتاق دست به نواختن می‌زدند، صدایی رسا، طبیعی و بدون انعکاس را به گوش سایرین می‌رسانند. نکته جالب‌تر اینکه معماران و کارشناسان معتقدند که اگر موسیقی در این اتاق نواخته شود، سرتاسر میدان نقش‌جهان خواهد پیچید! بنابراین برای بار سوم از این همه هنر و علم معماران ایرانی، شگفت‌زده خواهید شد.
آشنایی با ساختار داخلی عمارت
برای رسیدن به همه طبقات عمارت عالی قاپو فقط سه راه پله طراحی شده است. این پله‌ها که به صورت مارپیچ خلق شده‌اند، متشکل از 94 پله هستند. زیربنای این عمارت 1800 متر مربع برآورد شده و ارتفاع آن 48 متر است.
عمارت عالی قاپو در حقیقت دولت‌خانه بود و مکانی برای تجمع شخصیت‌های عالی‌مرتبه و مهم دولت به‌شمار می‌رفت. به‌همین‌دلیل از اتاق‌های کوچک و بزرگ بسیار، با کاربری‌های متفاوتی تشکیل شده است. به‌طور‌کلی این عمارت 53 اتاق دارد. اشخاص می‌توانستند از این اتاق‌ها برای نشیمن، استراحت، جلسه و… استفاده کنند.
در‌صورتی‌که بتوانید خودتان را به آخرین طبقه از عمارت برسانید، به منظره فوق‌العاده‌ای دست پیدا خواهید کرد. طبقه آخر این بنا، نمایی حیرت‌انگیز از میدان نقش‌جهان را می‌بینید. طبقه انتهایی عمارت، ایوان بزرگی با 18 ستون چوبی بلند دارد. میان این ایوان حوضی مسی قرار دارد و فواره‌ای از جنس مرمر و مس، وسط حوض خودنمایی می‌کند. به‌طور کلی وسعت این ایوان 480 مترمربع تعیین شده است. در گذشته شاهان صفوی برای مشاهده بازی چوگان، آتش‌بازی و… همراه میهمانانشان در این ایوان حاضر می‌شدند.
جنبه معنوی عمارت
این عمارت کنار معماری، طراحی و ویژگی‌های شگفت‌انگیزش، جذابیت معنوی هم دارد. شاه‌عباس برای اینکه به این عمارت باری معنوی ببخشد، برای ورودی از در قدیمی رواق حضرت علی(ع) استفاده کرده است. این در که پیش‌تر با یک در تازه تعویض شده بود، به این عمارت منتقل شد تا بنا جنبه‌ای معنوی پیدا کند. این در برای مردم و شاه‌عباس‌اول ارزش بسیار زیادی داشت. به‌طوری‌که هیچ‌کس به غیر از شاه‌عباس اجازه عبور از آن را نداشته است. بر اساس گفته‌ها، شاه‌عباس به دلیل ارزش و احترامی که برای این در قایل بود، هیچ‌گاه سواره از آن عبور نکرد.
عمارت عالی قاپو یکی دیگر از بناهای ارزشمند این مرزوبوم است که در گذر زمان و اتفاقات ناخوشایند، دچار فرسایش شده است. اگر‌چه این بنا به‌طور مداوم مرمت و بازسازی می‌شود و امکان مشاهده آن برای بازدیدکنندگان فراهم است، اما بسیاری از نقوش مینیاتور و تزیینات آن از بین رفته است.
کنار همه این کاستی‌ها، عمارت عالی قاپو حتما ارزش بازدید را خواهد داشت؛ زیرا کماکان شگفتی‌هایی را در دل خود جای داده که هنوز هم کارشناسان و معماران به درستی به رازورمز این شگفتی‌ها پی نبرده‌اند. اگر به شهر اصفهان سفر کردید، حتما از این بنای تاریخی دیدن کنید. این عمارت به‌خوبی هنر معماری در دوران صفوی را نشان می‌دهد و البته اصالتش را به رخ بازدیدکنندگان می‌کشد. حتی اگر قبلا از این بنا دیدن کرده‌اید، بار دیگر به سراغش بروید! اطمینان داشته باشید که این عمارت ارزش بارها بازدید را خواهد داشت.
