بدون شک علم کوه یکی از زیباترین کوه‌های ایران است. جریان زیبای آب در طول مسیر پیمایش، برف‌ها و یخچال‌هایی که حتی در تابستان هم به قوت خود باقی‌اند و همچنین دریاچه زیبایش، شگفت‌زده‌تان می‌کنند. این یادداشت من در نابرو، قصه لذت صعود به علم کوه را بازگو می‌کند. پس با من همراه باشید تا کمی بیشتر با جاهای دیدنی مازندران آشنا شویم.
علم کوه
یکی از دلایل زیبایی علم کوه، موقعیت جغرافیایی و قرارگرفتنش در قسمت شمالی کشور است؛ به همین دلیل در مقایسه با بسیاری از کوه‌های ایران، محیط سرسبزتر و شاداب‌تری دارد. علم کوه کنار همه جذابیت‌هایش، با ارتفاعی حدود ۴۸۵۰ متر، دومین قله بلند ایران محسوب می‌شود. چیز‌هایی که در طول مسیر توجهتان را جلب می‌کنند، بسیارند: سرسبزی ابتدای مسیر، رودخانه زیبا و خوش‌رنگ و یخچال‌هایی که باید از روی آن‌ها عبور کنید. یکی از جاذبه‌های کوه‌نوردی این است که در تابستان و اوج گرما، برف فروانی می‌بینید؛ تجربه‌ای که شاید در طول زمستان‌های گرم اخیر، به‌ندرت اتفاق بیفتد.
مسیرهای صعود به علم کوه
برای صعود به این قله، می‌توانید از مسیرهای متفاوتی بروید؛ اما دو مسیر اصلی آن، جبهه شمالی از سمت یخچال علمچال و جبهه جنوبی از سمت دشت حصارچال است. اگر به‌دنبال مسیر ساده‌تری برای صعود می‌گردید، بهتر است جبهه جنوبی را انتخاب کنید. البته این جبهه نیز سختی‌های خودش را دارد؛ اما به‌نسبت جبهه شمالی که فنی‌تر است، صعود راحت‌تری دارد.
برای رفتن از جبهه جنوبی، باید از سمت کلاردشت و روستای رودبارک اقدام کنید. هنگامی که به ابتدای مسیر می‌رسید، افراد زیادی را می‌بینید که برای خدمت‌رسانی به کوه‌نوردان در جنب‌وجوش‌اند. در اینجا باید برای گرفتن نوبت پاترول اقدام کنید. هر ماشین شش نفر ظرفیت دارد. همان ماشین و راننده، روز بعدی به‌دنبال شما می‌آیند، پس حتما زمان برگشتتان را هم هماهنگ کنید. مسیر بسیار ناهموار است و با هر نوع خودرویی قادر به بالارفتن نخواهید بود، بنابراین بهتر است از پاترول‌های همین قسمت استفاده کنید.
حدودا یک‌ساعت‌ونیم زمان می‌برد تا شما را به محل آغاز پیمایش برسانند. باید از آنجا پیاده بالا بروید تا در ارتفاع ۳۷۵۰متری به محل کمپ، یعنی دشت حصارچال برسید. حصارچال دشت بزرگی است؛ اما در آن پناهگاهی وجود ندارد. مسیر پیمایش تا دشت حصارچال هم بین یک‌ونیم تا دو ساعت زمان می‌برد. هم می‌توانید با کوله‌کشی این راه را طی کنید و هم با کرایه‌کردن قاطر، کوله‌هایتان را جداگانه ببرید. درست پیش از رسیدن به حصارچال، دو چشمه آب وجود دارد که می‌توانید ازشان استفاده کنید. پس از حصارچال، ابتدای مسیر به‌نسبت ساده است. بعد از آن وارد مسیرهایی می‌شوید که فقط شیب روبه‌بالا دارند. درکل، این مسیر بین چهار تا شش ساعت زمان می‌برد.
هنگامی که به قسمت شیب‌دار می‌رسید، راه دو قسمت می‌شود. در مسیر سمت چپ که ارتفاع پایین‌تری دارد، افرادی را می‌بینید که بالا می‌روند یا فرود خود را از این قسمت انجام می‌دهند. قسمت پایینی کمی خطرناک است؛ چراکه تعداد زیادی از کوه‌نوردان از این مسیر بالا می‌روند و احتمال پرت‌شدن سنگ‌های ریز و درشت روی سر کوه‌نوردان بسیار زیاد است. تابه‌حال چندین نفر در این مسیر دچار سانحه شده یا مرده‌اند. اگر این مسیر را انتخاب کردید، حتما هوشیار و گوش‌به‌زنگ باشید تا حادثه ناگواری رخ ندهد. بهتر است صعود خود را صبح زود و قبل از طلوع آفتاب شروع کنید تا مسیر خلوت‌تری پیش رو داشته باشید.
جالب است بدانید بسیاری از گردشگران خارجی با ماشین به ابتدای این مسیر می‌آیند تا از نزدیک نظارهگر برف باشند؛ به‌خصوص از کشورهای عربی که به‌ندرت شاهد پدیده‌ای چون برف و یخچال‌های طبیعی‌اند. یکی دیگر از جاذبه‌های مسیر، تابلویی است که پیش از دشت حصارچال قرار گرفته است. این تابلو نشان‌دهنده قله‌های نزدیک به علم کوه است که شامل مرجیکش، خرسان شمالی، خرسان میانی، خرسان جنوبی، ستاره، منار و… می‌شود. همه این قله‌ها بالای ۴۰۰۰ متر ارتفاع دارند و همین باعث می‌شود که این منطقه را به‌نام آلپ ایران بشناسند.
در طول مسیر آبگیرهای زیادی را می‌بینید که رنگ خاص و زیبایی‌شان، نظر شما را جلب خواهند کرد. حتی بخشی از این آبگیرها یخ‌زده است که جلوه ویژه‌ای به آن می‌بخشد. در سمت چپ دشت حصارچال، دریاچه نه‌چندان دوری قرار دارد که با حدود یک‌ساعت‌ونیم پیمایش، می‌توانید به آن برسید و از زیبایی حیرت‌انگیز و دیواره‌های یخ‌زده آن لذت ببرید.
جبهه شمالی، شامل سه مسیر به نام‌های سیاه‌سنگ‌ها و گرده آلمان‌ها و دیواره است. مسیر اول یعنی سیاه‌سنگ‌ها، ساده‌ترین مسیر این جبهه است؛ اما به دست‌به‌سنگ‌شدن و احتیاط بالایی نیاز دارد. گرده آلمان‌ها، همان‌طور که از نامش پیداست، به‌نام اولین گروه آلمانی که از این مسیر صعود کردند نام‌گذاری شده است. مسیر آخر یعنی دیواره، دشوارترین مسیر جبهه شمالی است که تقریبا عمودی است. از هر جبهه‌ای که به قله صعود کنید، می‌توانید به قسمت دیواره و عمودی‌بودن آن نیم‌نگاهی کنید. این جبهه شهرت بالایی دارد و سبب می‌شود علم کوه در زمره سخت‌ترین صعودهای ایران قرار بگیرد.
جبهه شمالی از سمت ونداربن آغاز می‌شود. پس از آن، کنگلک بالا و پایین و لزونک قرار گرفته است. با گذر از آن‌ها، وارد منطقه سرچال می‌شوید. در این قسمت، با ارتفاع ۳۸۵۰ متر، جان‌پناهی معروف به جان‌پناه سرچال قرار گرفته است. سرچال مجهز به سرویس بهداشتی و آب چشمه است که با لوله‌کشی در اختیار کوه‌نوردان قرار می‌گیرد؛ البته در بسیاری از ماه‌های سرد سال، آب این چشمه به علت یخ‌زدگی قابل‌استفاده نیست.
پس از سرچال به جایی می‌رسید که تنها سنگ و یخ می‌بینید. این مکان ابتدای یخچال علمچال است. پناهگاهی که امروزه به‌نام خرابه از آن یاد می‌کنند، جان‌پناه این قسمت بوده که در اثر تغییرات آب‌وهوا و جابه‌جایی یخچال‌ها از بین رفته و تنها آثار مخروبی از آن به یادگار مانده است. اگر بخواهید یک شب در این مسیر کمپ کنید، باید به محل اصلی کمپ، یعنی علمچال بروید.
جان‌پناهی فلزی نیز در ارتفاع ۴۵۰۰متری قرار گرفته است که می‌توانید برای استراحتی کوتاه از آن استفاده کنید؛ اما بهتر است شب را در این جان‌پناه نگذرانید، مگر در موارد اضطراری. جان‌پناه خرسان هم در قسمت غربی قله علم کوه قرار گرفته است. خرسان جان‌پناهی اضطراری برای دیواره‌نوردان و سنگ‌نوردانی است که به مشکل برخورده‌اند.
علم کوه کجاست؟
علم کوه در استان مازندران قرار گرفته و مسیر دسترسی آن از سمت کلاردشت و روستای رودبارک است. علم کوه درواقع در ۲۰کیلومتری جنوب غربی شهر کلاردشت واقع شده است.
نکات احتیاطی در صعود به علم کوه
یکی از اولین و مهم‌ترین نکات احتیاطی در صعود به این کوه، انتخاب زمان مناسب است. بیشتر صعودها در فصل تابستان که سرما کمتر است، انجام می‌شوند. به‌علاوه بهتر است با گروه سفر کنید، به‌خصوص اگر تجربه زیادی در کوه‌نوردی یا سنگ‌نوردی ندارید.
برای جلوگیری از گم‌شدن در مسیر، بهتر است نقشه راه را به همراه داشته باشید تا بتوانید موقعیت خود را نسبت‌به مسیر اصلی بسنجید. گم‌شدن در مسیر کوهستانی لزوما ارتباطی به شلوغ‌بودن آن ندارد. در مهی غلیظ، ممکن است بسیاری از افراد راه نامناسبی برای صعود یا فرود انتخاب کنند. این موضوع خطرات بسیاری به‌همراه دارد.
حتما میزان کافی آب و تنقلات به‌همراه داشته باشید تا کمتر دچار خستگی و ارتفاع‌زدگی شوید. آب کافی جریان خونتان را راه می‌‌اندازد و اکسیژن بیشتری به بافت‌های بدنتان می‌رساند. برای اینکه صعود بهتری داشته باشید، با سرعتی قدم بردارید که ضربان قلبتان بالا نرود و به نفس‌نفس نیفتید. راه‌رفتن سریع باعث خستگی زودهنگام و ازدست‌‌دادن انرژی می‌شود.
برای صعود از قسمت دیواره‌های علم کوه باید حتما تجربه دیواره‌نوردی داشته باشید و تجهیزات لازم را همراه خود ببرید. به‌سرپرستی یک کوه‌نورد حرفه‌ای و آشنا به مسیر، سفرتان را آغاز کنید. آفتاب‌سوختگی در ارتفاعات را جدی بگیرید. تابش آفتاب بر پوست در ارتفاعات بالا، منجربه مشکلات پوستی می‌شود؛ پس بهتر است حتما از لباس پوشیده، کلاه و کرم ضدآفتاب استفاده کنید.
ارتفاع این قله زیاد است و ممکن است کسانی که به ارتفاع زیاد عادت ندارند، دچار مشکلاتی چون سردرد، سرگیجه و تهوع شوند. بهتر است پیش از صعود به علم کوه، جهت هم‌هوایی، به قله‌های کم‌ارتفاع‌تر صعود کنید تا تجربه لذت‌بخش‌تری داشته باشید. اگر کسی از همراهان شما دچار ارتفاع‌زدگی شدید شد، باید با رعایت احتیاط از کوه فرود بیاید تا با کاهش ارتفاع، به حالت عادی برگردد.
درنهایت به‌عنوان کوه‌نوردی مسئول، تمام زباله‌هایی که تولید کرده‌اید را با خودتان از کوه خارج کنید. پاک‌سازی مسیری بدون جاده و امکانات، بسیار دشوار است؛ بنابراین حتما و حتما زباله‌های‌تان را از محیط خارج کنید.
تجهیزات موردنیاز در صعود به علم کوه
تجهیزات کوه‌نوردی در فصول مختلف متفاوت‌اند؛ اما در صعود تابستانی بهتر است باتوم یا عصای کوه‌نوردی، عینک آفتابی، کلاه، ضدآفتاب، کرامپون (یخ شکن) برای احتیاط، کفش مناسب کوه‌نوردی، لباس راحت و لباس گرم به‌همراه داشته باشید. برای وعده‌های غذایی خود، غذاهای سبک و مغذی و انواع میوه‌های تازه و خشک را در نظر بگیرید. عسل تنها یا ترکیب کنجد و عسل نیز یکی از خوراکی‌های مفید و انرژی‌بخش در طول کوه‌نوردی است.
دقت کنید صعود از دیواره‌های شمالی علم کوه هم، همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، به تجهیزات تخصصی و فنی نیازمند است.
