از زمان پیدایش انسان سمبل‌هایی برای پرستش خدایان ساخته شدند که موجب شکل‌گیری بناها و یادبودهایی در هر کجا از کره زمین شدند. والاترین نیایشگاهی که تمدن آسیای غربی برای خدایان می‌ساختند زیگورات‌های هرمی شکل هستند که برای بالا رفتن معنویت به سمت آسمان بوده است. این بناها با توجه به کاربری‌شان بر بلندی تپه‌ها و کوه‌ها ساخته می‌شدند. کوه‌ها که با فرود کشتی نوح بر روی آن اولین به عنوان اولین نیایشگاه انسانی به شمار می‌روند.
انسان‌هایی که در گذشت‌های دور در ایران می‌زیستند با اعتقادات و نوع پرستش‌شان بناهایی را در گوشه و اطراف شهرها، برای پرستش خدایانشان ساختند. یکی از این زیگورات‌ها، زیگورات چغازنبیل شوش است که در ادامه شما را با این بنای عظیم آشنا خواهم کرد.
تاریخچه زیگورات چغازنبیل شوش
از نخستین ساختما‌‌‌ن‌های مذهبی ایران زیگورات چغازنبیل شوش مربوط به قرن سیزدهم پیش از میلاد است. این زیگورات که در زبان ایلامی به آن دوراونتاش می‌گفتند با نحوه ساخت و معماری ویژه خود یکی از معروف‌ترین نیایشگاه‌های با ارزش ساخته شده توسط عیلامی‌ها در تاریخ است. این چغازنبیل توسط سه تن با نام‌های باقر آیت‌الله‌زاده، فیروز باقرزاده و شهریار عدل در سال ۱۹۷۹ مطابق با ۱۳۵۸ طی نشست سوم در کنار دیگر آثار تاریخی ثبت شده سرزمین‌مان در یونسکو با شهرتی جهانی جا رسید.
. ویدئو از محمد پورخداداد
نام دور اونتاش برگرفته از اونتاش ناپیریشا، شاه وقت عیلام که برای خدایان نگهبان اینشوشیناک و گال این بنا را ساخت است. “دور” به معنی دژ بوده و و در نهایت دوراونتاش به معنای دژ اونتاش است. همچنین “چغا” در زبان محلی به معنای تپه، و زنبیل به معنای سبد است، در نهایت چغازنبیل به معنای تپه سبدی است. نام دیگر این بنا در متون میخی الاونتاش به معنی شهر اونتاش نیز نوشته شده است.
همه ساله مردمان استان خوزستان از اهالی شوش و دزفول برای برگزاری برخی از مناسبت‌ها و آیین‌ها در این زیگورات جمع می‌شده‌اند و با برداشتن خدایان موجود مسیری ۱۰ کیلومتری را طی می‌کردند که این اقدام آنها مانند حج، طواف خانه کعبه است.
باستانشناسی فرانسوی درباره ابن بنا نوشت: در قرن سیزدهم پیش از میلاد پادشاه اونتاش نبی، شهر اونتاش را بنا کرد که در فارسی امروزی چغازنبیل است.
کتاب خاورمیانه و آفریقا نیز درباره این زیگورات نوشت: چغازنبیل نام مدرن دور اونتاش یا ال اونتاش هست، یک شهر عیلامی که در حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد مسیح ساخته شد، دور اونتاش پایتخت پادشاه عیلامی اونتاشگال بود که همچنین معروف به اونتاش نبی ریشه است.
زیشاخان، محقق و روزنامهنگار بنگلادشی نیز در اینباره نوشته است: زیگورات چغازنبیل شوش بنای مرکزی شهریست که در اصل آن را دور اونتاش، از پس پادشاه عیلامی اونتاش ناپیریشا مینامیدند، که در قرن سیزدهم و چهاردهم قبل از میلاد شهری جدید در اینجا احداث کرده بود. در عیلامی معنی “دور” به “دار” در عربی شباهت دارد و به معنای منزلگاه است. همچنین قابل ذکر است با گزارش زمین‌شناس ژاکدو مورگان نسبت به وجود منابع نفت در این ناحیه، شرکت نفت ایران پایه‌گذاری شد.
نحوه پیدا شدن زیگورات چغازنبیل شوش
برای یافتن یکی از شاهزادگان قاجاری به نام دفنه کاوشهایی در تپه منطقه سکونتگاهی لرهای بختیاری توسط کاوشگران از جمله رومن گیرشمن، در زمان پهلوی دوم، صورت گرفت که منجر به کشف این زیگورات شد. پایگاه باستانشناسی با سرپرستی دکتر بهزاد مفیدی، در سال ۱۳۷۸ کاوش‌های این بنا را در دست گرفت و به این ترتیب زیگورات چغازنبیل با یافتن سرگذشتی از کشورمان به ما شناسانده شد. این زیگورات به گفته خاورشناسان نخستین محل عبادتگاهی و مذهبی ایران زمین بوده است.
معماری زیگورات چغازنبیل شوش
این زیگورات کشف شده با ارتفاع ۵۲ متر دارای ۵ طبقه مربعی شکل در ابعاد ۱۵۰ در ۱۵۰ مترمربع، دارای سه حصار متحدالمرکز که در حصارهای بیرونی و میانی آن خانه‌ها و کاخها قرار داشته است، به صورت تو خالی و پلکانی است.
چهار گوشه آن به سمت چهار وجه اصلی قرار دارد. این زیگورات‌ها با توجه به کاربری‌شان از رنگ‌ها و مصالح تیره، از طبقه آغازین شروع و در طبقه خدایان به روشنی گرایش پیدا می‌شود. برای ایجاد ارتباط بین هرکدام از این طبقه‌ها در چهار سوی بنا، پلکانی با طاق‌های هلالی شکل تعبیه و ساخته شده که این امکان را میسر می‌کردند. در نهایت این بنا به طبقه پنجم که محل قرارگیری خدایانشان، اینشوشیناک و گال بود می‌‌رسید که بنای این طبقه و طبقه زیرین آن یعنی طبقه چهارم، دچار آسیب و تخریب شده که حدود ۲۷ متر از ارتفاع کاسته و ارتفاع بنا را به تقریبا ۲۵ متر رسانیده است.
در طبقات وجود اتاق‌هایی که مراسمات مذهبی را درونشان برگزار می‌کردند دیده می‌شوند. سکوهای قربانی که به عنوان ستونی برای قربانگاه از آن بهره می‌بردند در ضلع غربی و شرقی بنا با ارتفاع یک متر قرار دارند.
اهالی در نحوه معماری و ساخت، برای محافظت از بنا ایده خوب و جالبی را اجرا کرده بودند و آن تعبیه آبراهها در اطراف زیگورات بود، تا اگر سیلی رخ داد آب بدون ایجاد آسیب و مشکلی برای زیگورات و مردمی که در حصارهای آن زندگی می‌کردند، وارد آبراهها شده و مسیر خود را بدون زیان بگذراند. مصالح مصرفی برای ساخت این زیگورات خشت و آجرهای لعابکاری شده و قیرهای طبیعی بوده است و تزیینات آن نیز توسط همین آجرها و کتیبه‌های نصب شده بر روی آن است. در دنیای امروز سازه‌هایی مانند این زیگورات‌ها، به شکل مدرن‌تری ساخته می‌شوند.
عبادتگاه‌ها
عبادتگاه‌هایی به نام نوسکو (خدای آتش)، پینیکیر (مادربزرگ خدایان)، ادد (خدای هوا)، نینالی (همسر خدای هوا)، شیموت (خدای ایلام)، نپراتپ (الهه‌های روزیدهنده)، روهوراتیر (خدای انزان)، هیشمتیک (همسر خدای انزان)، گال ( خدای بزرگ ایلام) و ایشنی کاراب (الهه سوگند) از جمله عبادتگاه‌های زیگورات چغازنبیل شوش هستند.
کشفیات زیگورات چغازنبیل شوش
ساعت آفتابی
وجود سه عدد ستون ساخته شده در این بنا برای تعیین زمان طلوع و غروب خورشید، روزها، فصل‌ها و سال‌ها وجود دارد که به این منظور عیلامی‌ها آن را به عنوان اولین ساعت آفتابی تاریخ بنا کرده و از آن استفاده می‌کردند.
آثار باقیمانده بر روی سنگ‌فرش‌ها
کفسازی محوطه چغازنبیل به صورت سنگفرش اجرا شده است که ردهای باقیمانده بر روی آن، که آثاری از پای کودکان در حال گذر بوده است، از جمله کشفیات جالب این بناست.
آجرنوشته و کتیبه‌ها
بر روی زیگورات‌ها معمولا نوشته‌هایی که بازگوی ماجراهای مربوط به زیگورات و سازنده آن است وجود دارد. آجر نوشته‌های یافته شده در محل زیگورات چغازنبیل شوش که موجب شروع جدی کاوش‌ها برای یافتن و بیرون آوردن زیگورات شد از دیگر کشفیات مربوط به این بناست.
بر روی کتیبه‌ای در کنار آجرهای نصب شده اینطور نوشته شده است: من اونتاشگال، پسر هومنانومنا، شاه انزال و شوش، من در اینجا بنای محترمی ساختم، یک سیانکوک(رصدخانه) در سال‌ها و روزهای پرشمار پادشاهی طولانی بدست آوردم، من بنا کردم، من برای خدای گال و اینشوشیناک ساختم.
همچنین در یکی دیگر از کتیبه‌های یافت شده نوشته شده است: من زیگورات شوش را که از آجرهایی با سنگ لاجورد لعابکاری شده بود شکستم. معابد ایلام را با خاک یکسان کردم، شوش را تبدیل به یک ویرانه کردم، ندای انسانی و بانگ شادی به دست من از آنجا رخت بربست. این نوشته نشان از تصرف و ویران این شهر، توسط آشور بانیپال، پادشاه آشور است. همچنین کتیبه‌ای نوشته اونتاش گال با این متن حک شده: آجرهای طلایی را حکاکی کردم، من در اینجا این مأوا را برای خدایان گال و اینشوشیناک برپا کردم و این مکان مقدس را هدیه کردم، باشد که کارهای من که هدیه است برای این خدایان پذیرفته شود.
سنگ‌نگاره در زیگورات چغازنبیل شوش
نقش حک شده یک زن با دم ماهی و مارهایی درون دستش بر روی یک سنگ از کشفیاتی‌ست که مربوط به دوره عیلامی میانه و دودمان ایگی‌هالکید در سالهای پیش از میلاد است که در موزه لوور نگهداری می‌شود.
تصفیه‌خانه ریگورات چغازنبیل
تصفیه‌خانه چغازنبیل در غرب معبد اصلی، همراه با ظروف مرتبط، قدیمی‌ترین تصفیه‌خانه دنیا است.
زیگورات چغازنبیل کجاست
زیگورات چغازنبیل واقع در جنوب غربی ایران در استان خوزستان، ۴۰ کیلومتری شهر باستانی شوش است.
بهترین زمان سفر به زیگورات چغازنبیل
در فصل بهار، تابستان و پاییز دارای آبوهوایی گرم و خشک است که گرمای آن تا حدودی باعث آزار و اذیت‌تان می‌شود. در فصل زمستان دارای هوایی معتدل و بهاری‌ست که به همین دلیل بهترین فصل برای سفر به این منطقه است.
دسترسی به زیگورات چغازنبیل
برای دسترسی و بازدید از این زیگورات عظیم‌الجثه باید توسط وسیله نقلیه، به استان خوزستان و پس از آن با طی مسافتی ۳۰ دقیقه‌ای به سمت شوش و بعد در جاده کشت و صنعت کارون برانید. همچنین اگر قصد دسترسی از سمت اهواز را داشته باشید باید تقریبا ۲ ساعت رانندگی کنید. پس از رسیدن و پشت‌سر گذاشتن جاده فرعی هفت تپه به این زیگورات خواهید رسید.
امکانات زیگورات چغازنبیل
امکانات رفاهی همچون رستوران، پمپ بنزین و… در این محل یافت نمی‌شود و برای استفاده و بهره‌مندی از این امکانات باید به شهرهای اطراف بروید.
اقامت در زیگورات چغازنبیل
برای اقامت باید از خدمات رفاهی هتل‌ها یا مهمانسراها در شهرهای اطراف بهره‌مند شوید. در اطراف زیگورات در قسمت نگهبانی نیز می‌توانید کمپینگ کنید که به دلیل وجود برخی حشرات گزنده و برخی جانوران خطرآفرین چادر زدن پیشنهاد نمی‌شود.
توصیه‌ها درباره دیدن زیگورات چغازنبیل شوش
با توجه به آب و هوای موجود در این منطقه بهترست در فصل زمستان سفر کنید، گرمای هوا در سه فصل ابتدایی سال یعنی بهار، تابستان و پاییز بی‌شک موجب آزارتان خواهد شد پس اگر قصد سفر و بازدید در این فصول را دارید خودروی‌تان حتما مجهز به کولر باشد. کلاه و عینک آفتابی، آب آشامیدنی و کرم‌های ضد آفتاب که برای محافظت از پوست در برابر اشعه و تابش مستیقیم خورشید هستند و حتی بادبزن و انواع وسایل خنک‌کننده موجود را به همراه خود در این مسافرت داشته باشید.
دیدنی‌های اطراف زیگورات چغازنبیل شوش
موزه و منطقه باستانی هفت‌تپه، از دیدنی‌های اطراف زیگورات است که می‌توانید از آنها نیز دیدن کرده و تاریخچه استان خوزستان را با بازدید از دیگر بناها و مکان‌های تاریخی و باستانی آن بشناسید.
جالب بود برام
خب معلومه دیگه ایران و مردمشو تمدنشو اصلا همه چیه ایران جالبهههههه