حسن زندگی کردن در شهرهای شمالی این است که وقتی از میوه، سبزی، ماهی، زیتون، آبنارنج، ماست و دوغ حرف میزنیم، از ذهنمان فقط یک تصویر نمی‌گذرد، بلکه عطر و بوی هرکدام را به وضوح حس می‌کنیم، مزه آنها را میچشیم و از حالت چهرههایمان می شود فهمید که به ترشی نارنج فکر می‌کنیم یا تلخی زیتون. بازار روز تنکابن یکی از آن جاهایی است که قدم زدن در آن آدم را به وجد می‌آورد.
یکی از جاذبههای شمال، بازار محلی آن است. البته همه شهرها بازار یا بازاچههای سنتی دارند که بسیار هم زیبا و جذاب هستند اما به نظر من بازارهای شمال روایتگر زندگیاند. جریان زندگی را به سادگی هرچه تمامتر به نمایش میگذراند.
چطور به بازار محلی تنکابن برسیم؟
از میان شهر زیبای تنکابن رودخانهای عریض و طویل به نام چشمهکیله می‌گذرد که به دریا منتهی می‌شود. دو پل اصلی شهر یعنی پلچشمهکیله و جانبازان هم روی این رودخانه ساخته شده‌اند و قسمت شرقی و غربی شهر را به هم وصل می‌کنند. در قسمت شمال شرقی پل جانبازان، بازار سنتی تنکابن (شهسوار) قرار دارد که به خاطر مجاور بودن با پل جانبازان، به همین اسم نامگذرای شده است. این بازار از دو قسمت سرپوشیده که کنار هم قرار دارند تشکیل شده است: بازار تره بار و بازار ماهی‌فروشان. البته کفه ترازو در سمت ماهی‌فروشان سنگینتر است، به همین دلیل این بازار سنتی را بیشتر به بازار ماهی فروشان می‌شناسند.
معرفی بازار روز تنکابن
در گذشته بازار روز فقط در روزهای جمعه بر پا شده و دستفروشان از شهرها و روستاهای اطراف محصولات و صنایع دستی خودشان را در این بازار به فروش می‌رساندند. بازار سرپوشیدهای که امروز به نام بازار جانبازان وجود دارد، در سال ۱۳۸۱ ساخته شده و در کلیه روزهای هفته باز است. در سمت راست بازار پارکینگ اختصاصی وجود دارد تا بازدیدکنندگان دغدغه جای پارک را نداشته باشند و با آرامش خاطر به گشت‌وگذار و خرید بپردازند. در سمت چپ بازار هم رودخانه چشمهکیله قرار دارد که پرواز مرغان دریایی بر فراز این رود منظره زیبا و چشم نوازی را برای بازدیدکنندگان به وجود آورده است.
این بازار شاید وسعت زیادی نداشته باشد اما از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌توان در آن یافت. در ادامه قسمتهای مختلف این بازار معرفی می‌شود:
راسته دستفروشان در بازار روز تنکابن
قبل از اینکه وارد بازار بشوید، ردیفی از مردان و زنان زحمتکش روستایی را می‌بینید که محصولات خودشان را برای فروش به این بازار آوردهاند. معمولا کنار هر نفر انواع سبزی، سطلی پر از تخممرغهای رسمی، شیشههای آبغوره یا آّبنارنج دیده می‌شود. البته متناسب با هر فصل محصولات دیگری هم به فروش می‌رسد. برای مثال در فصل بهار مربای بهارنارنج، گوجه سبز و دلال، در تابستان لوبیا، باقلا و نخودفرنگی و در فصلهای سرد سال گیاهان کوهی خشک شده مثل گلگاوزبان، آویشن، زیره و… که خواص دارویی دارند نیز در سبد فروش روستاییان دیده می‌شود.
یکی از لطیفترین حس‌های دنیا، موقعی است که از آنها سبزی میخرید. واحد اندازهگیری دیگر نه گرم است نه کیلو؛ بلکه هرکدامشان به انداره سخاوت خود روی محصولاتشان قیمت میگذراند. به نظر من هرچه بگویند میارزد. همت‌شان، غیرت‌شان و مهربانی‌شان یک دنیا ارزش دارد. امکان ندارد از کنار آنها رد بشوید و سبزی خوردن نخرید. مگر می‌شود قرمزیه تربچههای نقلی وسط طیفی از سبزی را نادیده گرفت! نکته هیجانانگیزش اینجاست که در بین سبزی‌های دسته بندی شده، سبزی‌های باز نیز وجود دارد که حتی دیگر نیازی به پاک کردن ندارند، بشورید و بر سر سفره بگذارید؛ همینقدر آسان.
راسته تره بار در بازار محلی تنکابن
این راسته با مغازه‌های میوه و ترهبار شروع می‌شود، از قسمت هیجانانگیز ترشیجات و لواشک و رب انار و آلو و… می‌گذرد، با زیتون و روغن زیتون و مخلفاتش ادامه پیدا می‌کند و در نهایت به بازار صنایع دستی ختم می‌شود.
در قسمت تره بار، می‌توانید میوههای هر فصل را پیدا کنید اما اگر در زمستان به این بازار آمدید حتما پرتقال، نارنگی، نارنج و در کل مرکبات تنکابن را از دست ندهید. وقتی به قسمت ترشیجات رسیدید، علاوه بر لواشک، سراغ سیرترشی، ترشی لیته و مخلوط، رب نارنج و رب انار (شیرین، ملس، ترش) نیز بروید.
یکی دیگر از خوشمزههای بازار زیتون پرورده است. زیتون هسته جدا با سبزی‌های معطر، گردو، رب انار و دانههای انار مزه‌دار می‌شود. برای اطمینان از کیفیت آنها می‌توانید تست کنید و در صورت تمایل خریداری کنید.
در انتهای بازار حجرههای صنایع دستی قرار دارد. بسیاری از وسایل و ادوات کشاورزی مثل بیل، داس، تبر و… را می‌توانید از اینجا تهیه کنید. صنایع دستی چوبی هم که این روزها طرفداران زیادی دارد را نیز می‌توانید در بعضی از حجرهها ببینید؛ مانند قاشقهای چوبی، کاسه، لیوان و… . همه این وسایل با دست ساخته و شکل داده می‌شوند به همین خاطر شاید ظرافت کارهای چوبی که در مغازهها می‌بینید را نداشته باشند اما همچنان زیبایی و کارایی خود را دارند. سبد حصیری، کوزه گلی، انواع بافتنی و گلیمهای پر نقش و نگاری که با دستهای هنرمندان تنکابنی بافته شده نیز جلوه خاصی به این قسمت از بازار می‌دهند.
راسته ماهی‌فروشان در بازار روز تنکابن
شنیدن بوی تند ماهی و صدای همهمه چوب زدن ماهیها (رسم قدیمی ماهی‌فروشان برای مزایده صیدها با گرانترین قیمت) به زبان شیرین محلی ناخودآگاه شمارا به سمت سمت راسته ماهی‌فروشان میکشاند. در این بازار انواع ماهیهای محلی که تازه از دریا یا رودخانه صید شدند مثل ماهی آزاد، سفید، کپور، زردک، کیلکا و انواع ماهیهای پرورشی مثل قزلآلا و همینطور ماهی شور و دودی به فروش می‌رسد. این بازار در نیمه دوم سال رونق بیشتری دارد زیرا تنها از ۲۰ مهر تا ۲۰ فروردین اجازه صید وجود دارد و بعد از آن به دلیل تخمریزی ماهیها صید ممنوع می‌شود.
وقتی از بین مغازه‌های این راسته عبور می‌کنید، دو طرفتان پر از ماهیهای متنوع است. اگر مثل من خوب ماهیها را نمیشناسید، مطمئناً دچار سردرگمی در خرید میشوید. اما خیالتان راحت، ماهی‌فروشان خوش اخلاق با حوصله به هر سوالی که داشته باشید، جواب می‌دهند. اینکه چه نوع ماهی ای بخرید بستگی به این موضوع دارد که چه غذایی میخواهید با آن بپزید. قزلآلا راکباب کنید، برای گردبیج (ماهی شکم پر) ماهی سفید بخرید و کیلکا را در روغن فراوان سرخ و سوخاری کنید.
اگر هوس باقلاقاتوق کردید ماهی دودی بخرید، ترکیب اینها با هم فوقالعاده می‌شود. بعد از اینکه ماهی مورد نظرتان را انتخاب کردید، می‌توانید با پرداخت هزینه جزیی ماهی را به صورت پاک کرده و تمیز تحویل بگیرید. کف راهرو بازار برای شست و شوی راحت، سنگفرش شده است و اصول بهداشتی به طور کامل در آن رعایت می‌شود. در بعضی از مغازهها آکواریومهای کوچکی وجود دارد که ماهیهای پرورشی زنده در آنها نگهداری می‌شود.
در کنار ماهی، اینجا می‌توانید مواد دیگری که برای طبخ ماهی نیاز دارید را نیز تهیه کنید. موادی شامل انواع سبزی‌های محلی مانند چوچاق، خالی واش، برگ سیر، کوتکوتو و… ، گردو، اشپل (تخم ماهی) تازه و نمک سود شده و… می‌شود.
اما ماهی و مخلفات آن تنها چیزهایی نیستند که از بازار ماهی‌فروشان می‌توانید بخرید، انواع مرغهای محلی، خروس، اردک، غاز و… نیز در این بازار به فروش می‌رسند.
چند توصیه برای خرید از بازار روز تنکابن
از آنجایی که این بازار روز تنکابن جنب یکی از پلهای اصلی شهر واقع شده است، رفت و آمد و تردد ماشینها در اطراف بازار زیاد بوده و حتیالامکان سعی کنید ساعتهای شلوغ روز را برای بازارگردی انتخاب نکنید.
برای خرید سبزی تازه، صبح اول وقت در بازار حضور داشته باشید. معمولا روستاییان زحمتکش محصولاتشان را صبح زود برای فروش به بازار میآورند تا به موقع بتوانند برای انجام کارهای دیگرشان به روستاهایشان بازگردند.
صنایع دستی علاوه بر اینکه نشان دهنده فرهنگ بومی هستند، با هنر دست مردان و زنان زحمتکش کشورمان درست شدند و چون در ساخت آنها از مواد طبیعی استفاده می‌شود، هیچ ضرری به طبیعت وارد نمیکنند و در نهایت به طبیعت باز میگردند. سعی کنیم از این صنعت حمایت کنیم حتی با دیدن این آثار و تشویق هنرمندانمان برای ادامه این کار. پس حتی اگر قصد خرید هم ندارید از این قسمت بازار دیدن کنید.
عکس‌ها: سما درودی
